Z Małopolska w II Wojnie Światowej
DOBROWOLSKI Tadeusz Wincenty.
Urodzony 17 sierpnia 1899 r. w Nowym Sączu. Syn Piotra (urzędnika kolejowego) i Heleny z d. Świerzb. Miał brata Henryka (1904-1985, historyka sztuki, prezydenta Krakowa, posła do Krajowej Rady Narodowej; członka Polskiej Partii Robotniczej). Maturę zdał w gimnazjum klasycznym w Nowym Sączu. W 1917 r. rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studiował także pod kierunkiem Józefa Mehoffera na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W czasie studiów za swoje obrazy otrzymał kilka razy nagrody doroczne. Służbę wojskową odbywał w austriackim 1. pułku strzelców pieszych, a następnie w 5. pułku piechoty Legionów. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku. W latach 1920-1922 uczęszczał na ćwiczenia z muzeologii prowadzone przez Feliksa Koperę, dyrektora Muzeum Narodowego w Krakowie. W styczniu 1922 r. złożył na Uniwersytecie Jagiellońskim egzamin nauczycielski, uprawniający do nauczania w szkołach średnich. W październiku 1922 r. został urzędnikiem Oddziału Sztuki i Kultury Województwa Krakowskiego w Krakowie. Pracę zawodową łączył z twórczością naukową. 4 maja 1923 r. na podstawie rozprawy „Thorwaldsen i rzeźba epoki pierwszego cesarstwa w Polsce” został promowany na stopień doktora filozofii z zakresu historii sztuki. Wybrano go na członka Polskiej Akademii Umiejętności. Publikował w czasopiśmie „Przemysł, Rzemiosło i Sztuka”. Po ogłoszeniu w 1925 r. przez Magistrat miasta Bydgoszczy konkursu na stanowisko dyrektora Muzeum Miejskiego złożył swoją ofertę. Po pozytywnym zaopiniowaniu jego kandydatury przez profesorów: Szczęsnego Dettloffa, Feliksa Koperę, Jerzego Mycielskiego, Juliana Pagaczewskiego, Stanisława Tomkowicza, w kwietniu 1925 r. został dyrektorem Muzeum Miejskiego w Bydgoszczy. W listopadzie 1925 r. był współorganizatorem bydgosko-poznańskiego ugrupowania artystycznego „Plastyka”. Pisał o zabytkach sakralnych w Bydgoszczy oraz malowidłach w kościele parafialnym w Chełmnie. W 1927 r. przeniósł się do Katowic, gdzie objął stanowisko dyrektora Muzeum Śląskiego i konserwatora w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim. Na Górnym Śląsku rozwinął czynną działalność. Zreorganizował muzeum i wzbogacił je w wiele dzieł sztuki tego regionu, w zabytki sztuki ludowej i cenne dzieła malarstwa polskiego XIX i XX w., utworzył także osiem nowych działów. Do współpracy z Muzeum Śląskim zaprosił ludzi nauki, księży, prywatnych kolekcjonerów, nauczycieli, którzy deklarowali swoją czynną i bezinteresowną pomoc. Był członkiem szeregu stowarzyszeń kulturalno-oświatowych. Od 1928 r. był członkiem zwyczajnym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Pracując w Katowicach był jednocześnie docentem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prowadził zajęcia z historii sztuki średniowiecznej, muzeologii i konserwacji zabytków. W latach 30. XX wieku odbył podróże naukowe do Austrii, Belgii, Czechosłowacji, Francji, Jugosławii, Holandii, Niemiec, Węgier i Włoch. W 1936 r. habilitował się na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego z historii sztuki średniowiecznej oraz muzeologii i konserwacji zabytków. 6 listopada 1939 r. został aresztowany w czasie „Sonderaktion Krakau”[1][1]. Osadzono go w więzieniu Montelupich[1][2]. Został przeniesiony do koszar przy ul. Mazowieckiej w Krakowie[1][3]. Przewieziono go do więzienia we Wrocławiu[1][4]. Został osadzony w KL Sachsenhausen[1][5]. 8 lutego 1940 r. został zwolniony z obozu[1][6]. Do Krakowa powrócił ze zmianami w płucach i ogólnie wyniszczonym organizmem. W czasie pobytu w obozie stracił wskutek rekwizycji mieszkanie wraz z cenną biblioteką i materiałami naukowymi. Do 1942 r. utrzymywał się z malowania portretów, później pracował jako biegły do spraw sztuki przy Sądzie Apelacyjnym i kierownik fabryki farb i lakierów. Przez kilka miesięcy wykładał historię sztuki na tajnym Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po zakończeniu wojny pracował jako docent etatowy historii sztuki. W 1949 r. został profesorem nadzwyczajnym. W 1954 r. mianowano go profesorem zwyczajnym. Wykładał na Uniwersytecie Jagiellońskim historię sztuki polskiej XV-XIX w., sztukę Śląska, sztukę Krakowa i teorię sztuki. W latach 1949-1951 był kierownikiem katedry Historii i Teorii Sztuki. W 1950 r został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności oraz prezesem Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Sztuki w Krakowie. W latach 1950-1956 był dyrektorem Muzeum Narodowego w Krakowie. W latach 1951-1969 kierował Katedrą Historii Nowoczesnej. Z jego inicjatywy przeprowadzono w 1953 r. generalny remont Domu Jana Matejki w Krakowie oraz późniejszą przebudowę Muzeum Czartoryskich i wnętrza pierwszego piętra Sukiennic. Pracował również w Państwowym Instytucie Sztuki w Warszawie. W latach 1961-1968 był zastępcą przewodniczącego Komisji Teorii i Historii Sztuki Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. W latach 1964-1984 kierował redakcją czasopisma „Folia Historiae Atrium”.
Zmarł 7 marca 1984 r. w Krakowie.
Odznaczony: Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi (1936), Medalem Polskiej Akademii Nauk im. Kopernika (1972), Nagrodą Polskiej Akademii Umiejętności (1950); Zespołową Nagrodą Państwową II stopnia za zasługi w dziedzinie muzealnictwa w dziesięcioleciu 1945-1955 (1955), Nagrodą miasta Krakowa za zasługi w dziedzinie konserwacji zabytków (1961), Nagrodą Państwową II stopnia za pracę pt. „Nowoczesne malarstwo polskie (1764-1939)”, Zespołową Nagrodą Państwową II stopnia w zakresie nauk społecznych (1966), Nagrodą Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego za badania naukowe.
Od 1925 r. był żonaty z Agnieszką Łucją Marią Bieńkowską (muzeologiem)
Biogramy uczonych polskich, suplement, red. Andrzej Śródko, Warszawa 1993; Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek, Bydgoski Słownik Biograficzny, tom III, Bydgoszcz 1996; Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 267; Urbańczyk Stanisław, Uniwersytet za kolczastym drutem, Kraków 1969, s. 272; Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47, 402; Wyrok na Uniwersytet Jagielloński, [red] Leszek Hajdukiewicz, Kraków 1989;
