Z Małopolska w II Wojnie Światowej

GARGASZ Józef. Urodzony 26 grudnia 1914 r. w Czechach, powiat Brody, województwo tarnopolskie. Był synem Grzegorza i Anny Juzwyszyn. W 1933 r. ukończył gimnazjum w Brodach. Pracował w Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „Rolnik” w Brodach. W 1936 r. został powołany do służby wojskowej w 44. pułku piechoty w Równem. Ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. 15 sierpnia 1938 r. został mianowany na stopień podporucznika. Ponownie przydzielono go do 44. pułku piechoty w Równem Wołyńskim. Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r. Przeszedł szlak bojowy od Bydgoszczy, przez Kutno, Łowicz, Spałę do Warszawy. Dostał się do niemieckiej niewoli. Zbiegł z konwoju wraz z kapralem Antonim Szlękiem, z Krasieńca koło Iwanowic. Zamieszkał w Krasieńcu. Pracował jako robotnik w tartaku w Piotrkowicach Małych, następnie był pracownikiem biurowym w Zarządzie Gminy Prandocin (Kacice), a potem magazynierem Spółdzielni Rolniczo-Handlowej w Słomnikach. Od listopada 1939 r. był komendantem Placówki Słomniki „Słowik” Związku Walki Zbrojnej. Używał pseudonimu „Grot” i nazwisk Stanisław Nowak i Stanisław Kowalski. W działalności konspiracyjnej współpracował z por. Piotrem Massalskim, ps. „Morena” i ppor. Stanisławem Gutkowskim, ps. „Sam” (kolejnymi komendantami Obwodu Miechów „Mech" Związku Walki Zbrojnej) oraz z rodziną Jana i Marii Misztalów w Sułkowicach, (których dzieci: synowie – Michał „Ryś”, i Jan „Biały”, oraz córka Zofia „Kalina” działali w konspiracji) i Romanem Nowakiem „Nina” z Koniuszy. Z ramienia Związku Walki Zbrojnej utrzymywał kontakt z dowódcą Polskiej Wojskowej Organizacji Rewolucyjnej Stanisławem Borzęckim „Tatarski”. W 1943 r. został przeniesiony na stanowisko oficera dywersji Obwodu Miechów Armii Krajowej. Przekazał informacje o Szymonie Dudku kapitanowi K. Gudowskiemu. 22 lutego 1944 r. skontaktował się z Marianem Toporem „Opal” w mieszkaniu Mularczyków (kontakt uzyskał od p. Popiela) z polecenia NN „Wigury” przekazując mu zadanie rozpoznania działalności komunistycznej grupy Augusta Dymona „August II” i przygotowanie akcji jej likwidacji (oddanie do dyspozycji sądu wojskowego). Zorganizował od podstaw sieć dywersji „Dominika-Magdalena", w której działały we wszystkich podobwodach i placówkach oddziały dywersyjno-bojowe. Uczestniczył w wielu akcjach, m.in. w akcji „Kośba" – systematycznej likwidacji konfidentów. Został awansowany na stopień porucznika. Kierował działaniami dywersji podczas tzw. okresu „Czujności” (25 lipca 1944 r.) i dowodził akcjami prowadzonymi w miechowskim i w okresie Rzeczypospolitej Kazimiersko-Proszowickiej. Objął stanowisko dowódcy 1. kompanii „Batory” w batalionie szturmowym „Suszarnia" 106. Dywizji Piechoty Armii Krajowej. W przeddzień wkroczenia Sowietów na teren Inspektoratu Rejonowego „Maria" został awansowany wg niepotwierdzonych informacji na stopień kapitana. Po rozwiązaniu Armii Krajowej działał w Organizacji NIE, a później w Delegaturze Sił Zbrojnych. Osłaniany przez byłych żołnierzy ze swego oddziału początkowo ukrywał się wraz z żoną w okolicy Sułkowic, Iwanowie i Miłocic, a następnie przeniósł się do Skierniewic. Tam skontaktował się z nim Antoni Iglewski „Ponar". Pod koniec 1945 r. przyjechał do Krakowa i zamieszkał w domu dr. Józefa Nowaka „Brzoza” (byłego zastępcy Delegata Okręgowego Rządu i członka sztabu Okręgu Krakowskiego Armii Krajowej) przy ulicy Złoty Róg 27. Po ujawnieniu się w Krakowie przed Komisją Likwidacyjną dla spraw b. AK przeniósł się na tzw. ziemie odzyskane. W czerwcu i wrześniu 1947 r. pracował w Kamieniu Pomorskim jako inspektor osadnictwa wojskowego na powiaty Wolin i Kamień. Nie zerwał z działalnością konspiracyjną - działał w Zrzeszeniu „Wolność i Niezawisłość'". Zagrożony aresztowaniem się wraz z żoną opuścił Kamień Pomorski i od września 1947 do czerwca 1948 r., mieszkał w Chrzelicach, pow. Prudnik. Kolejno był zatrudniony jako urzędnik w tartaku w Chorzelicach, następnie był sekretarzem w nadleśnictwie w Niemodlinie, a po przyjeździe do Gliwic zatrudnił się na stanowisku kierownika działu socjalnego w Zjednoczeniu Przemysłu Nieorganicznego. Pracując na Śląsku podjął studia na Politechnice Śląskiej. Od 1950 r. ponownie zagrożony aresztowaniem i ukrywał się przez dwa lata. Po urodzinach syna, mając zapewnienie władz bezpieczeństwa o własnym bezpieczeństwie zdecydował się na powrót do jawnego życia cywilnego.

4 marca 1953 r. został zamordowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Stokach koło Skały. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Minodze.

Odznaczony Krzyżem Virtuti Militari 5 klasy, trzykrotnie Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, pięciokrotnie Medalem Wojska, Krzyżem Armii Krajowej i Krzyżem Partyzanckim. Pośmiertnie został awansowany na stopień majora. 17 października 2000 r. w Miechowie odsłonięto tablicę pamiątkową ku jego czci.

Od 9 października 1944 r. był żonaty z Zofią Misztal „Kalina” - łączniczką swojej kompanii. Miał syna Wojciecha (urodzonego 20 grudnia 1952 r.).

Grzywacz-Świtalski Łukasz, Z walk na Podkarpaciu, Warszawa 1971, s. 40, 48; Guzik Józef, Działacze i partyzanci Ziemi Miechowskiej 1939-1945, Wawrzeńczyce 1983, s. 22; Topór Marian, Taki los wypadł nam (cz. III), „Okruchy wspomnień z lat walki i martyrologii AK ŚZŻAK” 1999 nr 29 s. 93; Tucholski Jędrzej, Cichociemni, Warszawa 1989, s. 217; Ważniewski Władysław, Walki partyzanckie nad Nidą 1939 – 1945, Warszawa 1969, s. 292; Wspomnienie o Konradzie Nitzschke „Konarze", „Okruchy wspomnień z lat walki i martyrologii AK ŚZŻAK” 1999 nr 29 s. 13;