Z Małopolska w II Wojnie Światowej


GAWEŁ Antoni.           
Urodzony 22 marca 1901 r. w Łazach koło Orłowej. Syn Wojciecha (górnika) i Katarzyny z d. Baran. Po ukończeniu czterech lat polskiej szkoły w Łazach przyjęto go do polskiego gimnazjum realnego w Orłowej. W miesiącach wakacyjnych pracował w kopalniach węgla w Łazach i Dolnej Suchej. Maturę zdał w lipcu 1919 r. Rozpoczął studia chemiczno-mineralogiczne i geologiczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W listopadzie 1919 r. zgłosił się na ochotnika do Wojska Polskiego formowanego na Zaolziu. Po zakończeniu działań wojennych studiował dzięki stypendium Rady Narodowej Śląska Cieszyńskiego, a później Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Przed zakończeniem studiów podjął pracę jako pomocniczy pracownik naukowy w Zakładzie Mineralogicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego u profesora Stefana Kreutza. W 1927 r. został tam młodszym asystentem. W 1928 r. obronił doktorat filozofii na podstawie pracy O procesie sylifikacji niektórych utworów fliszu karpackiego. W latach 1928-1930 wykładał krystalografię, mineralogię i petrografię na Uniwersytecie Poznańskim. Był współpracownikiem Komisji Fizjograficznej Polskiej Akademii Umiejętności. W 1932 r. awansowano go na stanowisko starszego asystenta. Brał udział w licznych wycieczkach geologicznych: w Alpy Zachodnie, do Kiruny i Petsamo, na Islandię. W 1937 r. uczestniczył w kilkumiesięcznej wyprawie naukowej na Grenlandię. W 1938 r. został adiunktem. Sporządzał mapy geologiczne okolic Borysławia. 6 listopada 1939 r. został aresztowany w czasie „Sonderaktion Krakau”[1]. Przy aresztowaniu zrewidowano go. Po przewiezieniu krytą ciężarówką przez Gołębią, Wiślną, Zwierzyniecką, Podwalem, Karmelicką, Alejami Trzech Wieszczów do więzienia Montelupich został wpisany do więziennej ewidencji. 7 listopada 1939 r. ok. 10,00 rano przewieziono go do koszar 20. pułku piechoty przy ul. Mazowieckiej. 9 listopada 1939 r. został wywieziony koleją z Krakowa-Łobzowa do więzienia we Wrocławiu. 10 listopada 1939 r. osadzono go w więzieniu karnym przy Kletschkauerstrasse 31 (obecnie ul. Kleczkowska) lub więzieniu śledczym przy Freiburgerstrasse (obecnie ul. Świebodzka). 27 listopada 1939 r. po godz. 20,00 został przewieziony karetką więzienną na dworzec główny we Wrocławiu. Po dwugodzinnym oczekiwaniu w tunelu pod torami kolejowymi zapędzono go do pociągu. 28 listopada 1939 r. z przystanku leśnego za stacją kolejową w Oranienburgu około godz. 16,00 w padającym deszczu ze śniegiem przepędzono go do bramy KL Sachsenhausen i poddano procedurze przyjęcia (kąpiel, strzyżenie, odebranie ubrań, pieniędzy i zegarków, wydanie obozowych pasiaków. 29 listopada 1939 r. zapoznano go z regulaminem obozowym i przydzielono do baraku.  4 marca 1940 r. przeniesiony do KL Dachau. Został zwolniony z KL Dachau na przełomie lata i jesieni 1940 r. (wg Jerzego S. 9 stycznia 1941 r.). Został przyjęty do pracy w Amt für Bodenforschung z centralą w Krakowie. Antoni Gaweł zajmował się wierceniami w Sułkowie k. Wieliczki, na solonośnym miocenie. Kartował też wyrobiska górnicze w Kopalni Soli w Wieliczce. Do 1943 r. zakończył zdjęcie geologiczne sześciu poziomów eksploatacyjnych. Pomagał przy wyznaczaniu ujęć wody dla armii niemieckiej i jej sił paramilitarnych. W drugiej połowie 1944 r. został schwytany w łapance ulicznej i przez trzy tygodnie był więziony w  KL Plaszow. Po zakończeniu wojny powrócił do pracy w Zakładzie Mineralogii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W habilitował się na podstawie pracy Jaspisy z diabazu w Niedźwiedziej Górze koło Krzeszowic. W 1948 r. został profesorem nadzwyczajnym. W 1957 r. mianowano go profesorem zwyczajnym. Prowadził zajęcia z mineralogii i petrografii. Opracował skrypt Krystalografia geometryczna.           
Zmarł 31 sierpnia 1989 r., został pochowany na cmentarzu Rakowickim[5].
Za monografię Budowa geologiczna złoża solnego Wieliczka, opublikowaną w „Pracach Instytutu Geologicznego”, otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia.           
Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 267; Nekrolog Antoniego Gawła, „Dziennik Polski” 1989 nr 207, s. 5; Ryka Wacław, Sylwestrzak Hubert, Antoni Gaweł (1901-1989), „Przegląd Geologiczny”, v. 38, nr 4, s. 218-220; S. Jerzy, Kto to przypomni Niemcom? http://web.archive.org/web/20110719042740/http://lists.ceti.pl/pipermail/wiec/20071011/011790.html [dostęp 19 czerwca 2020]; Urbańczyk Stanisław, Uniwersytet za kolczastym drutem, Kraków 1969, s. 272; Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47, 402;



[1] Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 268;

[2] Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 268;

[3] Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 268;

[4] Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 268;

[5] Nekrolog Antoniego Gawła, „Dziennik Polski” 1989 nr 207, s. 5;