Z Małopolska w II Wojnie Światowej


GWIAZDOMORSKI Jan Maria.  
Urodzony 4 lutego 1899 r. w Krakowie. Syn Jana (lekarza, założyciela pierwszej prywatnej lecznicy w Krakowie) i Marii z d Ciechanowskiej. Miał siostry Annę Eufemię (zamężną Szarską), Helenę i brata Kazimierza (studenta wydziału filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, adiutanta II batalionu 6. pułku piechoty Legionów, zmarłego 2 listopada 1915 r. z ran odniesionych w bitwie pod Kamieniuchą). W latach 1905 – 1909 uczęszczał do niemieckiej szkoły powszechnej w Krakowie. Od 1909 r. był uczniem gimnazjum im. Jana III Sobieskiego w Krakowie. Od 1917 r. studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Odbył ochotniczą służbę wojskową jako podchorąży w Samodzielnym Dywizjonie Artylerii Ciężkiej. W latach 1918-1921 służył w wojsku w stopniu porucznika. W 1922 r. obronił doktorat z prawa. W latach 1922-1923 pracował jako urzędnik w krakowskiej Prokuratorii Generalnej. W 1924 r. podjął pracę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Został starszym asystentem w II Katedrze Prawa Cywilnego. W 1928 r. habilitował się na podstawie pracy Przejęcie długu. Został docentem w II Katedrze Prawa Cywilnego Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1930 r. otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego i objął kierownictwo II Katedry Prawa Cywilnego Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1931-1934 był radnym Rady Miejskiej Krakowa. W 1937 r. mianowano go profesorem zwyczajnym. W latach 1938-1939 był zastępcą przewodniczącego Komisji Dyscyplinarnej Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1938-1952 pełnił funkcję sekretarza Sekcji Prawa Współczesnego Komisji Prawniczej Polskiej Akademii Umiejętności. 6 listopada 1939 r. został aresztowany w czasie „Sonderaktion Krakau”[1].
Przy aresztowaniu zrewidowano go. Po przewiezieniu krytą ciężarówką przez Gołębią, Wiślną, Zwierzyniecką, Podwalem, Karmelicką, Alejami Trzech Wieszczów do więzienia Montelupich został wpisany do więziennej ewidencji. 7 listopada 1939 r. ok. 10,00 rano przewieziono go do koszar 20. pułku piechoty przy ul. Mazowieckiej. 9 listopada 1939 r. został wywieziony koleją z Krakowa-Łobzowa do więzienia we Wrocławiu. 10 listopada 1939 r. osadzono go w więzieniu karnym przy Kletschkauerstrasse 31 (obecnie ul. Kleczkowska). 18 listopada 1939 r. w celi 306 poprowadził wykład Czy prawo jest nauką, a 23 listopada 1939 r. kolejny wykład z dziedziny prawa małżeńskiego. Innym razem wygłosił pogadankę autobiograficzną.27 listopada 1939 r. po godz. 20,00 został przewieziony karetką więzienną na dworzec główny we Wrocławiu. Po dwugodzinnym oczekiwaniu w tunelu pod torami kolejowymi zapędzono go do pociągu. 28 listopada 1939 r. z przystanku leśnego za stacją kolejową w Oranienburgu około godz. 16,00 w padającym deszczu ze śniegiem przepędzono go do bramy KL Sachsenhausen i poddano procedurze przyjęcia (kąpiel, strzyżenie, odebranie ubrań, pieniędzy i zegarków, wydanie obozowych pasiaków). 29 listopada 1939 r. zapoznano go z regulaminem obozowym i przydzielono do baraku. W KL Sachsenhausen oznaczono go numerem 5302. 8 lutego 1940 r. został zwolniony z obozu[6]. Po wojnie powrócił do pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim. W roku akademickim 1945/1946 był dziekanem Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1946 r. został członkiem-korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. W 1948 r. przeniósł się do Katedry Prawa Cywilnego na Uniwersytecie Wrocławskim. Prowadził wykłady z prawa rodzinnego, prawa spadkowego oraz prawa zobowiązań. Od 1950 r. był członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności. W 1956 r. powrócił na Uniwersytet Jagielloński. W latach 1956-1960 przewodniczył Radzie Naukowej Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Umiejętności. Był członkiem Zespołu Prawa Cywilnego Materialnego i Zespołu Prawa Cywilnego Procesowego w Komisji Kodyfikacyjnej w latach 1956-1970. Brał udział w pracach nad kodeksami prawa cywilnego i postępowania cywilnego. W 1969 r. przeszedł na emeryturę. W 1977 r. otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego. Opublikował Nowoczesne metody zabezpieczenia kredytu. Własność jako prawo zabezpieczające (1932), Osobowe prawo małżeńskie obowiązujące w byłych dzielnicach austriackich (1932), Projekt nowej ustawy o stypendiach (1932), Kodeks zobowiązań (1934), Kwestie wątpliwe z zakresu prawa międzyczasowego w przepisach wprowadzających kodeks zobowiązań (1934), Trudności kodyfikacji osobowego prawa małżeńskiego w Polsce (1935), Pojęcie spadku według przepisów obowiązujących w Małopolsce (1939), Polepszenie położenia prawnego dziecka nieślubnego i jego matki (1939), Nowe prawo małżeńskie (1946), Prawo rodzinne (1946), Polskie prawo małżeńskie (1948), Stwierdzenie praw do spadku (1950-1951, 2 części), Treść i zakres obowiązku alimentacyjnego między krewnymi (1954), Prawo spadkowe (1959), Stosunki majątkowe między małżonkami (1959), Zarys prawa spadkowego (1961); Wspomnienia z Sachsenhausen.        
Zmarł 17 grudnia 1977 r. w Krakowie.   
Odznaczony Medalem im. Kopernika Polskiej Akademii Nauk (1972), nagrodą I stopnia ministra szkolnictwa wyższego (1969).           
Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983; Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 267; S. Jerzy, Kto to przypomni Niemcom? http://web.archive.org/web/20110719042740/http://lists.ceti.pl/pipermail/wiec/20071011/011790.html [dostęp 19 czerwca 2020]; UrbańczykStanisław, Uniwersytet za kolczastymdrutem, Kraków 1969, s. 272; Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47, 402;



[1] Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 268;

[2] Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 268;

[3] Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 268;

[4] Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 268;

[5] Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47, 402;

[6] Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47, 402;