Z Małopolska w II Wojnie Światowej
HEŁBICKI Józef (właściwie Kaput),
„Bolesław”, „Drucik”, „Wiatycz”, „Wyga”, (1918-1993)
- oficer Wojska Polskiego.
Urodzony 24 marca 1918 r. w Dzikowie pod
Tarnobrzegiem. Syn Wincentego Kaputa i Ewy z d. Krys. W 1937 r. ukończył Gimnazjum im. Hetmana Jana Tarnowskiego
w Tarnobrzegu. W czasie nauki był członkiem III
Drużyny Harcerzy im.
Juliusza Tarnowskiego. W 1939 r. ukończył
Szkołę Podchorążych Wojsk Łączności w Zegrzu i został mianowany na stopień podporucznika. Następnie służył w 6.
batalionie telegraficznym w Jarosławiu. 27 sierpnia 1939 r. otrzymał przydział mobilizacyjny na stanowisko dowódcy
plutonu łączności z zadaniem mobilizacji samochodów
osobowych z terenu Ostrowca i Sandomierza. Po wykonaniu zadania
powrócił do
Jarosławia, gdzie
nastąpiła reorganizacja plutonu i
uzupełnienie kadry oraz
sprzętu. Podczas odwrotu
otrzymał zadanie
zorganizowania łączności na linii
rzeki San dla organizującej
się obrony. Po
nawiązaniu łączności bojowej przekazał utworzoną sieć piechocie i wycofał się do swojego batalionu przeniesionego do
Brzeżan. Działania wojenne zakończył 19 września 1939 r., po agresji sowieckiej. W
czasie przedzierania się w
kierunku Warszawy został
wzięty do niewoli przez
Niemców i osadzony w obozie przejściowym w Opatowie. W październiku 1939 r. uciekł z obozu i powrócił do Tarnobrzega. W listopadzie 1939 r. nawiązał kontakt z Władysławem Jasińskim „Jędruś” i wraz z nim zorganizował grupę konspiracyjną. Gromadzili i przechowywali
broń, zorganizowali
nasłuch radiowy i wydawali
komunikaty informacyjne w formie pisma „Odwet”. W
grudniu 1939 r. został
zaprzysiężony w szeregach
Związku Walki Zbrojnej przez
kapitana Kazimierza Krasonia i wyznaczony szefem łączności tarnobrzeskiego Obwodu
Związku Walki Zbrojnej.
Pracował również w wywiadzie wojskowym na terenie
poligonu SS w Dębie.
Zorganizował
siatkę
obserwacyjną przelotu
pocisków V-2 z wyrzutni w Pustkowie. Brał udział w akcjach sabotażowych i dywersyjnych. W listopadzie 1942
r. został awansowany na
stopień porucznika. 19 marca
1943 r. był uczestnikiem
nieudanej próby odbicia aresztowanych żołnierzy
tarnobrzeskiego Obwodu Armii Krajowej z więzienia w Mielcu. 22 marca 1943 r.
uczestniczył w drugiej,
również nieudanej, próbie
rozbicia mieleckiego więzienia. Był
pracownikiem terpentyniarni w nadleśnictwie w Budzie Stalowskiej. Na skutek poszukiwania przez gestapo,
w sierpniu 1943 r. przeniósł się do
Warszawy, gdzie podjął
pracę w Wydziale V -
Łączności Operacyjnej - Komendy Głównej Armii Krajowej. Po przeszkoleniu,
został przydzielony na
stanowisko oficera sztabowego łączności radiowej
do Sztabu Komendy Obszaru Wschód II i Sztabu Okręgu Białostockiego Armii Krajowej.
Pełnił funkcję szefa łączności operacyjnej Obszaru.
Zorganizował łączność radiową Obszaru oraz przeszkolił obsługę i uruchomił kilka stacji radiowych.
Nawiązał pierwszą na terenie Obszaru stałą łączność radiową z Komendą Główną Armii Krajowej w Warszawie za
pośrednictwem centrali w
Londynie. W marcu 1944 r. został awansowany na stopień kapitana. W maju 1944 r., po zajęciu Białostocczyzny przez Armię Czerwoną i likwidacji struktur Obszaru,
został przeniesiony do
dyspozycji Komendy Głównej
Armii Krajowej. W lipcu 1944 r. został szefem łączności 8.
Dywizji Piechoty Armii Krajowej działającej w ramach
Zgrupowania Białowieża, na
terenie Podokręgu
Warszawa-Wschód. Brał
udział w wielu walkach
toczonych przez 32. pułk
piechoty Armii Krajowej z wycofującymi się
oddziałami niemieckimi. W
bitwie z niemieckim pociągiem pancernym pod Tłustem został
ranny. Po demobilizacji dywizji został mianowany Komendantem Obwodu Armii Krajowej w Siedlcach. Funkcji
tej nie objął na skutek
rozbicia struktur Armii Krajowej przez NKWD. W październiku 1944 r. wrócił do Budy Stalowskiej. W sierpniu 1945 r.
wyjechał do Świdnicy na Dolny Śląsk, gdzie został
pełnomocnikiem
Rządu do organizowania
Spółdzielni Spożywców w Świebodzicach. Do 1949 r. był kierownikiem tej spółdzielni. W 1950 r. przeniósł się do Krakowa. W tym samym roku
uzyskał tytuł mgra ekonomii w Akademii Handlowej w
Krakowie. W 1954 r. ukończył
Wyższą Szkołę Inżynierską przy Akademii Górniczo-Hutniczej
uzyskując tytuł inżyniera elektryka. Pełnił funkcje kierownicze w wielu
przedsiębiorstwach i
instytucjach krakowskich, m. in. w Wojewódzkim Biurze Projektów
Przemysłu Terenowego i
Państwowych Zbiorach Sztuki
na Wawelu. Pracował aktywnie
w środowisku kombatanckim.
Był wiceprezesem
Zarządu Oddziału Okręgowego „Małopolska” Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej oraz sekretarzem Rady Naczelnej Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Należał do
Związku Inwalidów Wojennych
RP.
Zmarł 6 grudnia
1993 r. w Krakowie, został
pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Odznaczony
Krzyżem Orderu Virtuti
Militari V klasy (za działalność w Armii
Krajowej), Krzyżem
Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Medalem Wojska,
Krzyżem Armii Krajowej,
Medalem „Za
udział w wojnie obronnej
1939 r.”, Krzyżem Partyzanckim.
Był żonaty z Zofią z d. Stary (1911-1994, inżynierem chemikiem, żołnierzem Armii Krajowej „Mewa”).
Miał syna Henryka, (ur. 1950
r., mgra inż. elektryka,
obecnie mieszkającego w
Krakowie).
Archiwum MHmK - OP-420-95-ŚZŻAK Zestawienie członków Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej; Baran A.,
Z dziejów harcerstwa tarnobrzeskiego
1912-1949, Tarnobrzeg 1995; Bogacz K., W służbie dla
Ojczyzny, Wspomnienia dowódcy Kedywu AK obwodu Tarnobrzeg, Tarnobrzeg 1993; Bogacz K., W
służbie dla Ojczyzny, cz. II, Relacje i
wspomnienia z wydarzeń w
latach 1939-1946, Tarnobrzeg 1993; Dąbrowski Eugeniusz, Bez broni, Warszawa 1990; Malinowski
Kazimierz, Żołnierze łączności walczącej Warszawy, Warszawa 1983; Schemat organizacyjny
Obwodu Tarnobrzeg AK, „Tarnobrzeskie Zeszyty
Historyczne”, nr 2,
grudzień 1991; informacje
syna Henryka Hełbickiego z
Krakowa;