Z Małopolska w II Wojnie Światowej

JEDYNAK Józef „Jot”, używał nazwiska Jerzy Kotowski (1905-1956), podoficer służby stałej Wojska Polskiego.        
Urodzony 9 marca 1905 r. w Kawęczynie Dębickim w pow. ropczyckim. Syn Jana. W 1920 r. skończył szkołę powszechną w Dębicy. Od 1925 r. był żołnierzem „dywizjonu dębickiego” 20. pułku ułanów im. Króla Jana III Sobieskiego. 17 lipca 1929 r. ukończył szkołę podoficerską 20. pułku ułanów w Dębicy z wynikiem bardzo dobrym i czwartą lokatą. Otrzymał wówczas awans na stopień kaprala i został podoficerem służby stałej kawalerii. Po przeniesieniu w 1933 r. wszystkich pododdziałów 20. pułku ułanów do Rzeszowa zamieszkał w tym mieście. Drugi kurs szkoły podoficerskiej zaliczył w 1937 r. w Grudziądzu. Po jego ukończeniu został awansowany na stopień plutonowego służby stałej kawalerii. Walczył w kampanii wrześniowej 1939 r. jako podoficer 20. pułku ułanów Kresowej Brygady Kawalerii w Armii „Łódź”. Uniknął niewoli niemieckiej i powrócił do Rzeszowa. Od 1940 r. pracował kolejno w młynie, centrali ogrodniczej przy Starym Rynku, a następnie w spółdzielni spożywców „Społem”. 20 października 1940 r. został zaprzysiężony do Związku Walki Zbrojnej. Używał pseudonimu „Jot” oraz nazwiska Jerzy Kotowski. Podlegał oficerowi wyszkolenia Obwodu Rzeszów Związku Walki Zbrojnej. Jako wykładowca - podoficer służby stałej - uczestniczył w kursach dla podoficerów i podchorążych Armii Krajowej. Od 1943 r. przeszedł do pracy w Kedywie Armii Krajowej. Otrzymał wówczas awans na stopień wachmistrza służby stałej. 10 listopada 1943 r. został zastępcą oficera dywersji Rzeszowskiego Obwodu Armii Krajowej, podporucznika Zygmunta Patryna „Słowik”. Uczestniczył w szkoleniach, które dla żołnierzy Kedywu prowadził cichociemny, porucznik Władysław Miciek „Mazepa”, zastępca oficera dywersji Podokręgu Armii Krajowej Rzeszów. Miał stały kontakt z kapitanem Józefem Lutakiem „Dyzma”, „Jacek”, oficerem dywersji Rzeszowskiego Inspektoratu Armii Krajowej. Przygotowywał plany wielu akcji bojowych („Kojec”, „Budzik”, „Kośba”) i uczestniczył w ich wykonaniu; m. in. w zamachach na agentów gestapo i konfidentów niemieckich w Rzeszowie, Dębicy, Strzyżowie. Dowodził dyspozycyjnym plutonem dywersyjnym komendanta Obwodu Rzeszowskiego Armii Krajowej. Współorganizował zamach na dwóch funkcjonariuszy gestapo z Rzeszowa. 25 maja 1944 r. kierował na ulicy Batorego wykonaniem tej akcji. Latem 1944 wziął udział w „Burzy”. Próbował wówczas przeszkodzić Niemcom w wysadzeniu mostu drogowego na Wisłoku. W początku sierpnia 1944 r. nadzorował zabezpieczenie przed grabieżą Państwowych Zakładów Lotniczych w Rzeszowie. Współpracował wówczas z kapitanem Adamem Długoszem „Dębina”, akowskim Komendantem Miasta. Nocą z 7 na 8 października 1944 r. uczestniczył w nieudanej akcji na rzeszowski Zamek Lubomirskich, której celem było odbicie więzionych tam żołnierzy Armii Krajowej. Około połowy października 1944 r. wpadł w ubowski „kocioł” w lokalu konspiracyjnym przy ulicy Grunwaldzkiej w Rzeszowie. Przez miesiąc więziono go na Zamku Lubomirskich. 15 listopada 1944 r. został przekazany NKWD i 23 listopada 1944 r. wywieziony do łagrów. 4 grudnia 1944 r. znalazł się w obozie nr 270 w Borowiczach. Wiosną 1946 r. został przeniesiony do łagru w Jegolsku, a 5 lipca 1946 r. do łagru Wierchniaja Pyszma koło Swierdłowska. Z katorgi powrócił po trzech latach; 15 listopada 1947 r. odnotowano jego nazwisko na „punkcie przyjęcia” w Białej Podlaskiej. 18 listopada 1947 r. dotarł do Rzeszowa, skąd w grudniu tego roku wyjechał na tak zwane Ziemie Odzyskane. Przez dwa lata bezskutecznie szukał pracy na terenie Ziembic, Ząbkowic i Nysy. Po powrocie do Rzeszowa znalazł zatrudnienie jako magazynier w rzeszowskiej spółdzielni „Samopomoc Chłopska”.        
Zmarł w Rzeszowie 1 kwietnia 1956 r., został pochowany na rzeszowskim cmentarzu Pobitno.        
Był żonaty z Janiną Klus (1915-1993). Mieli syna Andrzeja (ur. 2 lipca 1932 r. w Rzeszowie; absolwenta Politechniki Rzeszowskiej, działacza politycznego i państwowego).        
Archiwum Państwowe w Rzeszowie, sygn. Sr. 326/50; tamże, sygn. H-2, t. 19; Dokumenty Obwodu AK Rzeszów, zbiory A. Zagórskiego; Garbacz Dionizy, Zagórski Andrzej, W kleszczach czerwonych, Brzozów - Rzeszów 1991, s. 193; Bereś M., Wykonanie wyroku śmierci na dwóch funkcjonariuszach gestapo w Rzeszowie, zbiory g. Ostasza; N. Je. Jelisiejewa, P. A. Aptiekar’, I. M. Nagajew, I. W. Uspienskij, A. E. Gurjanow, Katałog eszełonow s intiernirowannymi Polakami, otprawlennymi w głyb’ SSSR, [w:] Istoriczeskije sborniki „Miemoriała”, 1 wypusk, Riepriessii protiw Polakow i polskich grażdan, Moskwa 1997, s. 220; Karbowski A., Akcja „Kośba”, zbiory G. Ostasza; Ostasz Grzegorz, Zagórski Andrzej, Podokręg AK Rzeszów. Plan zbrojnego ujawnienia w świetle dokumentów (sierpień-wrzesień 1944 roku), Rzeszów 1999, s. 175-176; Rzucidło K., Zamach na gestapowców Potembauma i Flaschke w świetle nieznanych dokumentów, „Głos Rzeszowa”, 1996 nr 7-8, s. 16; Uwięzieni w Borowiczach, Warszawa 1997, s. 248; Wójcik Zbigniew K., Zagórski Andrzej, Na katorżniczym szlaku, Warszawa 1994, s. 124; Relacja pisemna Józefa Króla; Relacja ustna Andrzeja Jedynaka (Warszawa); Relacja ustna Aleksandra Karbowskiego (Rzeszów); Relacja ustna Leopolda Tatowicza (Tychy);