Z Małopolska w II Wojnie Światowej

KRUSZYŃSKI Tadeusz Albin. 
Urodzony 1 marca 1884 r. w Dublanach koło Lwowa. Syn Stanisława (zoologa) i Eugenii z d. Szczerbickiej. Od 1895 r. był uczniem III Gimnazjum w Krakowie. W 1903 r. zdał maturę. Odbył praktykę leśną u Władysława Bieńkowskiego na Zazadniej w Tatrach (planował zostać leśnikiem). Studiował na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studia ukończył w 1907 r. i otrzymał święcenia kapłańskie. W latach 1907–1910 był wikariuszem w Bolechowicach i uczył religii. W 1910 r. przeniesiono go na stanowisko wikariusza w Wieliczce, gdzie uczył w szkole realnej oraz ludowej. Wyjechał na stypendium do Rzymu. W 1911 r. studiował historię sztuki i archeologie na Uniwersytecie Sapienza. W 1912 r. obronił doktorat na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1912-1914 był kapelanem Drużyn Sokolich. W latach 1915–1918 uczęszczał na wykłady z historii sztuki bizantyńskiej i cerkiewnej oraz archeologii Słowian na uniwersytecie w Charkowie. Pracował w tamtejszej bibliotece. W 1918 r. wrócił do kraju. W 1919 r. działał w Polskim Czerwonym Krzyżu. Od 1919 r. wykładał na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1919 r. został wybrany współpracownikiem Komisji Historii Sztuki Polskiej Akademii Umiejętności. W latach 1919-1921 w stopniu majora był kapelanem Korpusu Kadetów w Krakowie. Brał udział w powstaniu śląskim w 1921 r. Otrzymał tytuł doktora habilitowanego. Od 1925 r. był sekretarzem Komisji Mieszanej dla Kościelnych Zabytków Ruchomych Archidiecezji Krakowskiej. W 1926 r. podjął pracę na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Od 1929 r. pracował na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W 1930 r. otrzymał tytuł docenta, zastępcy profesora. Publikował artykuły dotyczące życia kulturalnego i artystycznego Zakopanego. Z początkiem września 1939 r., jako kapelan rezerwy opuścił Kraków wraz z wojskiem. Towarzyszył jednej z jednostek aż do jej rozwiązania w Jezupolu koło Stanisławowa. Wrócił do Krakowa. 6 listopada 1939 r. został aresztowany w czasie Sonderaktion Krakau. Osadzono go w koszarach przy ul. Mazowieckiej w Krakowie. Został wywieziony do więzienia we Wrocławiu. Przeniesiono go do KL Sachsenhausen. 8 lutego 1940 r. został zwolniony z obozu. Uczestniczył w tajnym nauczaniu w Krakowie. Po wojnie pracował na Uniwersytecie Jagiellońskim. 1 października 1951 r. został dziekanem Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1954 r. otrzymał tytuł profesora na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1954-1957 był prorektorem Akademii Teologicznej w Warszawie. Po likwidacji Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego 1 września 1957 r. przeszedł na emeryturę. Zajmował się sztuką włoska i gdańska, złotnictwem w zbiorach Katedry Wawelskiej. W ostatnich latach życia został kanonikiem honorowym Kapituły Wrocławskiej. Angażował się w ruchu księży patriotów i w akcji obrony pokoju.           
Zginął 23 sierpnia 1959 r. potrącony przez motocyklistę na drodze z Zakopanego do Kuźnic, został pochowany na starym cmentarzu w Zakopanem.    
Odznaczony: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1948), Złotym Krzyżem Zasługi (1953), Złotym Medalem Polskiego Czerwonego Krzyża, łotewskim Krzyżem Oficerskim Orderu Trzech Gwiazd (1936) papieskim Krzyżem Pro Ecclesia et Pontifice, włoskimi Krzyżem Oficerskim Orderu Korony Włoskiej (1926), Medalem Włoskiego Czerwonego Krzyża, Srebrnym Medalem Dante Alighieri.           
Bochnak Adam, Kilka uwag z powodu broszury ks. dra T. Kruszyńskiego „O średniowiecznych malowidłach ścian u augustianów i franciszkanów w Krakowie”, Kraków 1926; Bochank Adam, Kruszyński Tadeusz Albin – biogram [w:] Polski Słownik Biograficzny t. 15, Kraków-Wrocław 1970; Bochank Adam, Ks. Tadeusz Kruszyński, „Biuletyn Historii Sztuki” 1960 s. 235; Bochank Adam, Zarys dziejów polskiej historii sztuki, Kraków 1948 s. 49, Encyklopedia Gdańska, http://www.encyklopediagdanska.pl (dostęp 11 kwietnia 2015 r.);Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 270; Historia nauki polskiej w monografiach; Łoza Stanisław, Czy wiesz, kto to jest?, Warszawa 1936; Wielka Encyklopedia Powszechna (PWN); Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47, 404;