Z Małopolska w II Wojnie Światowej

KIERZKOWSKI Kazimierz

KIERZKOWSKI Kazimierz Jurkowski, Koszowy, Prezes, Profesor, Styka. (1890 - 1942).        
Urodzony 10 sierpnia 1890 r. (inne źródła podają datę 10 lipca 1891 r. ) w Międzyrzeczu Podlaskim. Syn Leonarda (przedsiębiorcy budowlanego) i Marii. W latach dziewięćdziesiątych XIX w. wraz z rodzicami przeniósł się do Sosnowca. Uczył się w szkole handlowej w Będzinie. Wstąpił do konspiracyjnej organizacji młodzieżowej Pet i półlegalnej Organizacji Młodzieży Narodowej. W latach 1905-1907 reprezentował młodzież Zagłębia w komisji kierującej z Warszawy akcją strajkową w walce o polską szkołę. W 1908 r. założył Dąbrowskie Kółko Wycieczkowe. Od początku ruchu skautowego zaangażował się w jego działalność. Wiosną 1911 r. zakładał pierwsze zastępy w Zagłębiu. W lipcu 1910 r. w Krakowie reprezentował młodzież Zagłębia w czasie uroczystości grunwaldzkich. Opowiadał się za bojkotem rosyjskich szkół. Od jesieni 1910 r. studiował na Wydziale Chemii Politechniki Lwowskiej. Wstąpił do Zarzewia i Polskiego Związku Wojskowego. Po jego likwidacji przeszedł do Armii Polskiej, w której został adiutantem komendanta Okręgu Lwowskiego. Został awansowany na stopień podoficera. Od jesieni 1911 r. rozpoczął pracę w Towarzystwie Gimnastycznym Sokół”. Po ukończeniu kursu gimnastycznego został instruktorem drużyn polowych. Kiedy powołano do życia Polskie Drużyny Strzeleckie objął w nich Komisję Wydawniczą, przygotowującą wojskowe materiały szkoleniowe. W 1912 r. wyjechał do Szwajcarii. Studiował ekonomię i nauki społeczne w Genewie. W sierpniu 1914 r. zgłosił się na ochotnika do ośrodka mobilizacyjnego oddziałów strzeleckich w Krakowie. W składzie 1. pułku piechoty Legionów walczył na kielecczyźnie i pod Łowczówkiem. Został awansowany na stopień porucznika. W 1916 r. odkomenderowano go do Polskiej Organizacji Wosjjkowej na stanowisko komendanta Okręgu Zagłębie. Następnie przeszedł do pracy w Komendzie Naczelnej nr I Polskiej Organizacji Wosjjkowej w Warszawie. Po odzyskaniu niepodległości był kierownikiem Wydziału Niemcy w II Oddziale Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego. Zainicjował powołanie i był współtwórcą Polskiej Organizacji Wojskowej Śląska. W maju 1919 r. został skierowany do Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego i awansowany na stopień majora ze starszeństwem 1 czerwca 1919 r. Zrezygnował ze studiów po wybuchu w sierpniu 1919 r. I powstania śląskiego. Objął funkcję szefa sztabu wojsk powstańczych. Po zakończeniu powstania powrócił do Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego i został szefem Biura Informacyjno-Wywiadowczego. Nie brał udziału w II i III powstaniu śląskim, ale uczestniczył czynnie w akcji plebiscytowej i przygotowaniach do walk. Zajmował się zaopatrzeniem wojsk powstańczych i oddziałów dywersyjnych. W 1923 r. przeszedł do pracy w Związku Strzeleckim. Został wybrany jego Komendantem Głównym. Organizował związki strzeleckie w wielu skupiskach polonijnych. Był współzałożycielem Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. Po przewrocie majowym 1926 r. współorganizował Związek Naprawy Rzeczypospolitej. W czerwcu 1928 r. został wybrany wiceprzewodniczącym Zjednoczenia Pracy Miast i Wsi, jednej z organizacji składowych Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Był posłem na Sejm w latach 1928 - 1930 z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. 13 maja 1928 r. zrezygnował ze stanowiska Komendanta Związku Strzeleckiego, pozostając dożywotnim członkiem honorowym i Prezesem Rady Naczelnej Związku Strzeleckiego. Przeniósł się na Śląsk i podjął pracę jako dyrektor huty cynku w Kostuchnie k. Tych. W 1933 r. został powołany na stanowisko dyrektora Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie. Wkrótce przeniósł się do Krakowa na stanowisko dyrektora firmy Węgloblok przy ul. Św. Krzyża 1. W 1936 r. objął funkcję honorowego inspektora terenowego w Komendzie Krakowskiego Okręgu Związku Strzeleckiego. W latach 1938-1939 był dyrektorem Towarzystwa Górniczo-Hutniczego w Krakowie. Od 1938 r. włączył się w prace mające na celu przygotowanie obrony Śląska przed spodziewaną agresją niemiecką. Od wiosny 1939 r. był szefem Dywersji Pozafrontowej na południu Polski, na terenach Dowództwa Okręgu Korpusu V. Został zmobilizowany we wrześniu 1939 r., był oficerem II Oddziału sztabu Armii Kraków. Po wycofaniu się wojsk polskich z Krakowa pozostał w mieście, z upoważnienia Michała Grażyńskiego, jako tajny pełnomocnik państwowy dla organizowania samopomocy i samoobrony ludności Śląska i Małopolski Zachodniej. Stworzył ramy organizacyjne dla pomocy ludności Śląska, Wielkopolski, Pomorza i zbiegłych jeńców wojennych. Od pierwszych chwil okupacji rozpoczął działalność propagandową. Współpracował z cywilnymi autorytetami tworzącymi zaplecze konsultacyjne i polityczne dla powstającej konspiracji. Jego krakowskie mieszkanie przy ul. Grottgera 1 stanowiło oparcie dla działalności Organizacji Orła Białego, którego 22 września 1939 r. był współzałożycielem. Od 23 września 1939 r. został prezesem Zarządu Głównego i Rady Naczelnej Organizacji Orła Białego. Był współredaktorem Nakazów Dnia. Z końcem września 1939 r. przez ambasadę w Budapeszcie przekazał do Paryża informacje o powstaniu Organizacji Orła Białego i podporządkowaniu jej legalnym władzom na uchodźstwie. Rozmawiał 16 października 1939 r. z wizytującym Kraków generałem Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim i podporządkował mu Organizację Orła Białego. Kierował Samodzielną Organizacją Propagandy i Walki Cywilnej Obszaru Południe Służby Zwycięstwu Polski. Wspólnie z Józefem Cyrankiewiczem zawiązał Komitet Stronnictw Politycznych, kierował akcją pomocy Żydom. Został aresztowany 20 czerwca 1941 r. (część źródeł podaje daty 16 czerwca lub 17 lipca 1941 r. ). Po śledztwie w krakowskim gestapo wywieziono go 10 lutego 1942 r. do KL Auschwitz, gdzie został oznaczony numerem 20688.        
Zmarł 21 marca 1942 r. w KL Auschwitz.        
Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy od 1920 r. z Zofią Szafir, miał z nią syna Marka (urodzonego w 1921 r., harcerza szarych szeregów, żołnierza Armii Krajowej, zamordowanego w KL Auschwitz w 1945 r.). Po raz drugi od 1928 r. z Władysławą Urbańską, miał z nią syna Macieja (urodzonego w 1931 r.).        
Odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Niepodległości z Mieczami.        
Ajnenkiel J., Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów politycznych Polski 1926-1939, Warszawa 1980, s. 325; Dąbrowa Kostka Stanisław, Dywersja Pozafrontowa, Kierunki 1970 nr 32, s. 10; Duraczyński Eugeniusz, Wojna i okupacja. Wrzesień 1939 kwiecień 1943, Warszawa 1974, s. 157; Grzegorzek J., Pierwsze powstanie śląskie w zarysie, Katowice 1935; Hein Wincenty, Jakubiec Czesława, Montelupich, Kraków 1985, s. 246; Jędruszczak Tadeusz, Piłsudczycy bez Piłsudskiego, Warszawa 1963; Jędruszczak Tadeusz, Polityka Polski w sprawie Górnego Śląska 1918-1922, Warszawa 1958; Kasprzycki Tadeusz, Kartki z dziennika oficera I Brygady, Warszawa 1934; Księgi zgonów z Auschwitz, Munchen, New Prowidence, Londyn, Paryż 1995, s. 565; Ludyga-Laskowski J., Materiały do historii powstań górnośląskich 1919-1920, Katowice 1925; Mazur Grzegorz, Biuro Informacji i Propagandy SZP - ZWZ - AK 1939 - 1945, Warszawa 1987, s. 199, 200, 209, 397; Mazur Grzegorz, Biuro Informacji i Propagandy ZWZ - AK. Docierali wszędzie . . . cz. 2, Kierunki 1986 nr 9, s. 8; Ostasz Grzegorz, Krakowska Okręgowa Delegatura Rządu na Kraj 1941-1945, Rzeszów 1996, s. 47-51, 55; Pirko M., Związek Orła Białego, Za Wolność i Lud 1985 nr 39, s. 6; Piwowarski Stanisław, Okręg Krakowski Służby Zwycięstwu Polski - Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej, Kraków 1994, s. 7, 19; Pluta-Czachowski Kazimierz, Konspiracja terenowa, Kierunki 1981 nr 35, s. 8; Pluta-Czachowski Kazimierz, Kurier z Londynu, Kierunki 1984 nr 4, s. 6; Rell J., Konspiracyjna Organizacja Orzeł Biały, Skarżysko - Kamienna 1991, s. 61; Starczewski M., Przerwany lot Orła Białego, Za Wolność i Lud 1985 nr 47, s. 7 ; Ślaski Jerzy, Bitwa - Fundament, Warszawa 1985, s. 228; Uziembło Antoni, Ludzie i Tatry, Kraków 1987, s. 310; Walter-Janke Zygmunt, Służba Zwycięstwu Polski - Związek Walki Zbrojnej - Armia Krajowa na Zachodnim Pogórzu Karpat, Najnowsze Dzieje Polski 1968 nr 12, s. 88; W pięćdziesiątą rocznicę powstań śląskich i plebiscytu, pod red. H. Rechowicza, Katowice 1971; Wyglenda J., Plebiscyt i powstania śląskie, Opole 1966; Zarzycka Z., Kazimierz Kierzkowski. Biogram [w:] Śląski Słownik Biograficzny t. II, Katowice 1979, s. 147-150; Zieliński R., Obraz okupowanego Krakowa, Wojskowy Przegląd Historyczny 1975 nr 3;