Z Małopolska w II Wojnie Światowej
KOSTKA Stanisław „Aleksander”, „Dąbrowa”, „Pstrowski”, (1924 - ) -
żołnierz Armii Krajowej.
Urodzony
11 października 1924 r. w
Przemyślu1. Syn
Wilhelma2 i Barbary (aresztowanej przez Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Rzeszowie za
działalność w Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość w 1946 r.)3.
Miał brata Bogusława (zamieszkałego w Starachowicach)4.
Szkołę
powszechną i dwie klasy
gimnazjum ukończył w
Kępnie5. Od 15 grudnia
1939 r. współorganizował
konspiracyjną
grupę „Lipowica”6. Był
komendantem konspiracyjnej grupy „Lipowica” na
Zasaniu w Przemyślu7. W kwietniu 1941 r. podporządkował
się Polskiej Organizacji
Zbrojnej8. W lipcu9 (lub w listopadzie10) 1942 r.
przeszedł do Armii Krajowej.
27 lipca 1942 r. był
świadkiem starcia na
przemyskim moście patroli
Wehrmachtu i SS w obronie tamtejszego getta11. Kierował komórką legalizacyjną Podokręgu Rzeszowskiego Armii Krajowej krypt.
„Karta II”12. W 1943 r. rozbity
został dowodzony przez niego
dywersyjno-wywiadowczy oddział dyspozycyjny krypt. „DW” Komendy
Obwodu Przemyśl Armii
Krajowej13. Po rozbiciu „DW”
przebywał na Winnej Górze w
domu W. Fronczak14. Z częścią swych podkomendnych podporządkował się wówczas Z. Zawile15. Do wiosny
1943 r. kierował
komórką „N” w Przemyślu16. Został przydzielony do krośnieńskiego Kedywu Armii Krajowej17.
Był kapralem
podchorążym18. Od wiosny
1943 r. należał do redakcji „Placówki”19. Wiosną 1943 r. został dowódcą drużyny, potem plutonu, w OP „Żuawów”20. 5 sierpnia 1943 r.
brał udział w rozbiciu więzienia w Jaśle21. Za udział w rozbiciu jasielskiego więzienia przedstawiono go do
odznaczenia22. 2 października
1943 r. wchodził w
skład oddziału Kedywu krośnieńskiego, który po raz drugi
zabrał broń z majątku Bratkówka23.
Był adiutantem Zenona
Soboty24. Przybył do
Krakowa z jego zespołem25. W maju 1944 r.
ochraniał spotkanie Zenona
Soboty z Jerzym Sypniewskim na Czerwonym Prądniku26. 26 maja 1944 r.
brał udział w strzelaninie na ul. Mogilskiej w
Krakowie, w czasie nieudanej próby odbicia jednego z więźniów gestapo27. 10 czerwca
1944 r. dowodził konwojem
wiozącym broń z Krakowa dla Podokręgu Rzeszów Armii Krajowej28. Mianowany
podporucznikiem29. Kierował komórką legalizacyjną Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość na Kraków30. W latach
1945-1946 studiował na
Uniwersytecie Jagiellońskim31. W marcu 1946 r.
został aresztowany w
związku z aresztowaniami
wśród członków Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość razem z F. Mizią32. Wg jego „Kwestionariusza informatora” miało to miejsce w 1947 r.33. W 1949 r.
zwolniono go z więzienia34. Od 1949 r.
pracował w Państwowym Gospodarstwie Rolnym
Błotnica35. Od 1950 r.
był zatrudniony w fabryce
zabawek w Gliwicach36. W 1954 r.
przeprowadził się Rabki-Słone 7337. Był artystą-malarzem38. 27 kwietnia 1954 r.
został „zwerbowany na zasadzie
dobrowolności” przez Władysława Słoninę39, który odwiedził go w domu pod pozorem zlecenia
renowacji obrazów, a po wyjściu Anny Kostki z pokoju powiedział, że jest z Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego i umówił się z nim na godzinę 20,00 w Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Nowym
Targu40. Dał mu 50
zł na koszty
podróży41. W
Powiatowym Urzędzie
Bezpieczeństwa Publicznego
przesłuchał go na temat działalności w Armii Krajowej, Zrzeszeniu
Wolność i
Niezawisłość i próby wstąpienia do Polskiej Zjednoczonej Partii
Robotniczej42. Oświadczył
wówczas, że jest lojalnym
obywatelem, który chce zmazać swoje stare winy43. Własnoręcznie napisał zobowiązanie do współpracy44. Nadano mu pseudonim
„Pstrowski” 45. Miał rozpracowywać środowisko byłych
żołnierzy Armii Krajowej i członków Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość46 oraz pracowników Powiatowej
Rady Narodowej w Rabce47. 16 lipca 1955 r.
funkcjonariusze Urzędu
Bezpieczeństwa Publicznego
uznali, że nie ma on
dostępu do
interesujących ich
środowisk48.
Systematycznie odmawiał
współpracy, nie
przychodził na spotkania,
twierdził, że spotkania ujemnie na niego
wpływają. Postanowiono wyeliminować go z agentury i
rozpracowywać przez
Franciszka Moryla jako członka Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość49. Zmienił nazwisko na dwuczłonowe: Dąbrowa-Kostka. Jego teczkę personalną wypożyczył 7 listopada 1974 r. podporucznik W.
Nitka. Zwrócił
ją 20 grudnia 1974
r50. 26 marca 1993 r. został awansowany na stopień majora51.
Odznaczony
Krzyżem Virtuti Militari (nr
13078)52.
Był żonaty z
Anną53.
IPN Kr 009/3053,
Teczka personalna „Aleksander”;
Akt oskarżenia przeciwko
J. Petriczek i innym (m.in. Huchli); Czerny Emil, W
odpowiedzi Julianowi Rudakowi, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1987 nr 2 s. 342, 345; Dąbrowa-Kostka Stanisław, Otwórz
woła cię naczelnik,
„Kierunki” 1971 nr 21 s. 10; Dąbrowa-Kostka Stanisław, W
okupowanym Krakowie, Kraków 1972, s. 143;
Grzywacz-Świtalski
Łukasz, Z walk na Podkarpaciu, Warszawa 1971s.
239, 248; Jankowski Stanisław Maria, Kapitan Battel mówi
halt, „Echo Krakowa” 1992 nr 156 s. 2; Jankowski Stanisław Maria, Steny z ulicy Mogilskiej, Kraków 1987,
s. 160, 166; Kasztan Edward, Do redakcji Wojskowego
Przeglądu
Historycznego, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1963 nr 2 s. 350; Lewandowska
Stanisława, Kryptonim „Legalizacja”
1939 - 1945, Warszawa 1984, s. 212; Longinus Leon,
Samodzielna Konspiracyjna Grupa Lipowica, „W marszu
1939-1945” nr 10, s. 89;
Mazur Grzegorz, Biuro Informacji i Propagandy
SZP-ZWZ-AK 1939-1945, Warszawa 1987, s . 205;
Nareszcie. Nominacje oficerskie, „Informator nr 14 ŚZŻAK
Inspektorat „Maria”, s.
11; Odznaczeni orderem Virtuti Militari klasy V w
latach 1939-1945, „Informator światowego Związku Żołnierzy AK” 1995, s. 18; Przybyszewski Andrzej,
Tragedia w Łęgu, „Za Wolność i Lud” 1989 nr 18 s. 5; Rudak Julian,
Jeszcze o działalności Przemyskiego Obwodu AK, „Wojskowy
Przegląd
Historyczny” 1987 nr 2 s.
334; Sławian-Orliński Zbigniew, Do redakcji Wojskowego
Przeglądu
Historycznego, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1964 nr 1 s. 149; Szare Szeregi. Harcerze 1939-1945. Tom
I, Warszawa 1988, s. 283;
1 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 3, Kwestionariusz informatora, 27 kwietnia 1954 r.;
2 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 3, Kwestionariusz informatora, 27 kwietnia 1954 r.;
3 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 4, Kwestionariusz informatora, 27 kwietnia 1954 r.;
4 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 4, Kwestionariusz informatora, 27 kwietnia 1954 r.;
5 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 3, Kwestionariusz informatora, 27 kwietnia 1954 r.;
6 Czerny Emil, W odpowiedzi Julianowi Rudakowi, "Wojskowy Przegląd Historyczny" 1987 nr 2 s. 342;
7 Szare Szeregi. Harcerze 1939-1945. Tom I, Warszawa 1988, s. 283;
8 Czerny Emil, W odpowiedzi Julianowi Rudakowi, "Wojskowy Przegląd Historyczny" 1987 nr 2 s. 342;
9 Rudak Julian, Jeszcze o działalności Przemyskiego Obwodu AK, "Wojskowy Przegląd Historyczny" 1987 nr 2 s. 334;
10 Czerny Emil, W odpowiedzi Julianowi Rudakowi, "Wojskowy Przegląd Historyczny" 1987 nr 2 s. 342;
11 Jankowski Stanisław Maria, Kapitan Battel mówi halt, "Echo Krakowa" 1992 nr 156 s. 2;
12 Lewandowska Stanisława, Kryptonim "Legalizacja" 1939 - 1945, Warszawa 1984, s. 212;
13 Dąbrowa-Kostka Stanisław, Otwórz woła cię naczelnik, "Kierunki" 1971 nr 21 s. 10;
14 Dąbrowa-Kostka Stanisław, Otwórz woła cię naczelnik, "Kierunki" 1971 nr 21 s. 10;
15 Dąbrowa-Kostka Stanisław, Otwórz woła cię naczelnik, "Kierunki" 1971 nr 21 s. 10;
16 Mazur Grzegorz, Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939-1945, Warszawa 1987, s . 205;
17 Czerny Emil, W odpowiedzi Julianowi Rudakowi, "Wojskowy Przegląd Historyczny" 1987 nr 2 s. 345;
18 Sławian-Orliński Zbigniew, Do redakcji Wojskowego Przeglądu Historycznego, "Wojskowy Przegląd Historyczny" 1964 nr 1 s. 149;
19 Longinus Leon, Samodzielna Konspiracyjna Grupa Lipowica, "W marszu 1939-1945" nr 10, s. 89;
20 Sławian-Orliński Zbigniew, Do redakcji Wojskowego Przeglądu Historycznego, "Wojskowy Przegląd Historyczny" 1964 nr 1 s. 149;
21 Grzywacz-Świtalski Łukasz, Z walk na Podkarpaciu, Warszawa 1971s. 239;
22 Kasztan Edward, Do redakcji Wojskowego Przeglądu Historycznego, "Wojskowy Przegląd Historyczny" 1963 nr 2 s. 350;
23 Grzywacz-Świtalski Łukasz, Z walk na Podkarpaciu, Warszawa 1971s. 248;
24 Przybyszewski Andrzej, Tragedia w Łęgu, „Za Wolność i Lud” 1989 nr 18 s. 5;
25 Przybyszewski Andrzej, Tragedia w Łęgu, „Za Wolność i Lud” 1989 nr 18 s. 5;
26 Jankowski Stanisław Maria, Steny z ulicy Mogilskiej, Kraków 1987, s. 160;
27 Dąbrowa-Kostka Stanisław, W okupowanym Krakowie, Kraków 1972, s. 143;
28 Jankowski Stanisław Maria, Steny z ulicy Mogilskiej, Kraków 1987, s. 166;
29 Odznaczeni orderem Virtuti Militari klasy V w latach 1939-1945, „Informator światowego Związku Żołnierzy AK 1995, s. 18;
30 Akt oskarżenia przeciwko J. Petriczek i innym (m.in.. Huchli), s. 9;
31 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 3, Kwestionariusz informatora, 27 kwietnia 1954 r.;
32 Akt oskarżenia przeciwko J. Petriczek i innym (m.in.. Huchli), s. 9;
33 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 3, Kwestionariusz informatora, 27 kwietnia 1954 r.;
34 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 3, Kwestionariusz informatora, 27 kwietnia 1954 r.;
35 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 3, Kwestionariusz informatora, 27 kwietnia 1954 r.;
36 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 3, Kwestionariusz informatora, 27 kwietnia 1954 r.;
37 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 3, Kwestionariusz informatora, 27 kwietnia 1954 r.;
38 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 3, Kwestionariusz informatora, 27 kwietnia 1954 r.;
39 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 4, Kwestionariusz informatora, 27 kwietnia 1954 r.;
40 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 6, Raport do szefa WUBP w Krakowie, 2 maja 1954 r.;
41 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 6, Raport do szefa WUBP w Krakowie, 2 maja 1954 r.;
42 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 6, Raport do szefa WUBP w Krakowie, 2 maja 1954 r.;
43 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 7, Raport do szefa WUBP w Krakowie, 2 maja 1954 r.;
44 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 7, Raport do szefa WUBP w Krakowie, 2 maja 1954 r.;
45 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 7, Raport do szefa WUBP w Krakowie, 2 maja 1954 r.;
46 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 7, Raport do szefa WUBP w Krakowie, 2 maja 1954 r.;
47 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 8, Raport do szefa WUBP w Krakowie, 2 maja 1954 r.;
48 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 9, Postanowienie o przesłaniu teczki personalnej, 16 lipca 1955 r.;
49 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 10, Postanowienie o przesłaniu teczki personalnej, 18 lutego 1956 r.;
50 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 13, Karta udostępniania akt, 7 listopada 1974 r.;
51 Nareszcie. Nominacje oficerskie, "Informator nr 14 ŚZŻAK Inspektorat "Maria", s. 11;
52 Odznaczeni orderem Virtuti Militari klasy V w latach 1939-1945, „Informator światowego Związku Żołnierzy AK 1995, s. 18;
53 IPN Kr 009/3053, Teczka personalna „Aleksander”, k. 4, Kwestionariusz informatora, 27 kwietnia 1954 r.;
