Z Małopolska w II Wojnie Światowej

LESZCZYCKI Stanisław Marian. 
 Urodzony 8 maja 1907 r. w Mielcu.

Syn Bronisława (notariusza) i Jadwigi. Od 1914 r. mieszkał w Andrychowie, później w Krakowie. Działał w Polskim Towarzystwie Tatrzańskim. Ukończył gimnazjum w Krakowie. Od 1917 r. należał do harcerstwa. W 1920 r. był gońcem w wojskowym biurze werbunkowym. W 1924 r. ukończył kurs dla przewodników po Krakowie. Był drużynowym w Związku Harcerstwa Polskiego. Organizował obozowe akcje letnie. W 1926 r. zdał maturę. Podjął studia geograficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jednocześnie pracował. Na drugim roku studiów został zastępcą młodszego asystenta. Od 1928 r. był młodszym asystentem. Prowadził seminarium antropogeograficznego. Założył Koło Akademickie Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Był przewodnikiem górskim. Działał w Polskim Związku Narciarskim. Należał do Towarzystwa Ochrony Przyrody i Ligi Popierania Turystyki, a także do Związku Ziem Górskich. Dodatkowo studiował etnografię. Ukończył studium pedagogiczne. W 1929 r. uczestniczył w skautowej konferencji w Birkenhead w Anglii. Wstąpił do Polskiego Towarzystwa geograficznego i był jego sekretarzem. W 1930 otrzymał tytuł magistra filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Został mianowany starszym asystentem. Prowadził badania klimatyczne. Kierował Studium Turyzmu na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był współtwórcą stukilometrowego szlaku turystycznego wokół Krakowa. W 1932 r. obronił pracę doktorską Badania geograficzne nad osadnictwem w Beskidzie Wyspowym. Wygłaszał odczyty w Towarzystwie Uniwersytetu Robotniczego. Organizował wycieczki w okolice Krakowa dla robotników i bezrobotnych. Uczestniczył w Karpackich Zjazdach Turystycznych. Od 1934 r. pracował także w Biurze Planu Regionalnego Podhala i Beskidu Zachodniego. W 1937 r. przeniósł się do Biura Regionalnego Planu Zabudowy Okręgu Krakowskiego. W 1937 r. odrzucono mu prace habilitacyjną.  Został aresztowany 6 listopada 1939 r. w czasie Sonderaktion Krakau. Przy aresztowaniu zrewidowano go. Po przewiezieniu krytą ciężarówką przez Gołębią, Wiślną, Zwierzyniecką, Podwalem, Karmelicką, Alejami Trzech Wieszczów do więzienia Montelupich został wpisany do więziennej ewidencji. 7 listopada 1939 r. ok. 10,00 rano przewieziono go do koszar 20. pułku piechoty przy ul. Mazowieckiej. 9 listopada 1939 r. został wywieziony koleją z Krakowa-Łobzowa do więzienia we Wrocławiu. 10 listopada 1939 r. osadzono go w więzieniu karnym przy Kletschkauerstrasse 31 (obecnie ul. Kleczkowska). W celi 306 wygłosił 22 listopada 1939 r. wykład o Planowaniu regionalnym. 27 listopada 1939 r. po godz. 20,00 został przewieziony karetką więzienną na dworzec główny we Wrocławiu. Po dwugodzinnym oczekiwaniu w tunelu pod torami kolejowymi zapędzono go do pociągu. 28 listopada 1939 r. z przystanku leśnego za stacją kolejową w Oranienburgu około godz. 16,00 w padającym deszczu ze śniegiem przepędzono go do bramy KL Sachsenhausen i poddano procedurze przyjęcia (kąpiel, strzyżenie, odebranie ubrań, pieniędzy i zegarków, wydanie obozowych pasiaków. 29 listopada 1939 r. zapoznano go z regulaminem obozowym i przydzielono do baraku. Oznaczono go numerem 5322. 4 marca 1940 r. przeniesiono go do KL Dachau i oznaczono nu. Zwolniono go z obozu na przełomie lata i jesieni 1940 r. (wg. Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47; wg Gawęda Stanisław, Uniwersytet Jagielloński w okresie II wojny światowej, Kraków 1986, s. 133 miało to miejsce w styczniu 1943 r; wg informacji Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego 14 stycznia 1941 r.). Wrócił do Krakowa. Pracował w wodociągach miejskich jako telefonista. Związał się ze środowiskiem Polskiej Partii Socjalistycznej Wolność Równość Niepodległość. W latach 1942-1945 był magazynierem Sekcji Opieki nad Przesiedlonymi i Uchodźcami Komitetu Opiekuńczego Rady Głównej Opiekuńczej. Współpracował z Biurem Informacji i Propagandy Armii Krajowej. Przechodził przez zieloną granicę na Orawę i Spisz. Uczestniczył w tajnym nauczaniu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po wojnie porządkował budynki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1945 r. wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. W 1945 złożył pracę habilitacyjną o osadnictwie w Anatolii. Został w 1945 r. dyrektorem Instytutu Geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był z ekspertem Rządu Tymczasowego na konferencji w Poczdamie w lipcu 1945 r. Napisał memoriał z postulatami w sprawie polskiej granicy zachodniej przekazy Wielkiej Trójce zwycięskich mocarstw. Brał udział w rozmowach w sprawie ustalania przebiegu granicy polsko-czechosłowackiej i polsko-sowieckiej. W latach 1945 – 1947 był posłem do Krajowej rady Narodowej. W 1946 r. został podsekretarzem stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Na zjeździe Polskiego Towarzystwa Geograficznego w 1946 r. poparł projekt zjednoczenia wszystkich polskich towarzystw geograficznych. Został wówczas wybrany na stanowisko przewodniczącego wydziału ds. naukowych Towarzystwa. Wybrano go w 1947 r. do Sejmu Ustawodawczego. W Towarzystwie Uniwersytetu Robotniczego wygłaszał odczyty, brał udział w konferencjach dotyczących spraw robotniczych. Był członkiem Rady Szkół Wyższych, Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Od 1948 do 1990 r. należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Współtworzył w 1949 r. stację badawczą Polskiego Towarzystwa Geograficznego w Międzyzdrojach. Zainicjował powstanie czasopisma „Poznaj Świat” i wydawanie biuletynu „Przegląd Radzieckiej Literatury Geograficznej” (od 1953 „Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej”). W latach 1949-1953 przewodniczył Sekcji Popierania Nauki w Komisji Popierania Twórczości Naukowej i Artystycznej. Był przewodniczącym Sekcji Architektury i Planowania Przestrzennego Komitetu Nagród Państwowych. W latach 1950-1953 był prezesem Polskiego Towarzystwa Geograficznego. W latach 1950–1979 był redaktorem naczelnym „Przeglądu Geograficznego”. W latach 1951-1970 był dyrektorem Instytutu Geograficznego Uniwersytetu Warszawskiego. Był jednym z organizatorów I Kongresu Nauki Polskiej na którym zlikwidowano Polską Akademię Umiejętności i Towarzystwo Naukowe Warszawskie tworząc Polską Akademię Nauk. W 1952 r. został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk i powołano go do pierwszego prezydium Polskiej Akademii Nauk. W latach 1953-1961przewodniczył pracom Komitetu ds. Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. W 1954 r. otrzymał tytuł członka honorowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego. W 1954 r. został mianowany profesorem zwyczajnym. W latach 1958-1980 był przewodniczącym Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Został przewodniczącym Rady Naukowej Zakładu Badań Naukowych Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego w Zabrzu. W 1964 r. został członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. W latach 1964–1968 był wiceprzewodniczącym Międzynarodowej Unii Geograficznej W 1966 r. odmówił objęcia stanowiska rektora Uniwersytetu Warszawskiego. W marcu 1968 r. podpisał list protestacyjny 30 członków Polskiej Akademii Nauk do premiera Józefa Cyrankiewicza przeciwko aresztowaniom studentów i biciu manifestantów oraz budzeniu antysemityzmu. W 1968 r. odszedł z prezydium Polskiej Akademii Nauk. W latach 1968–1972 był przewodniczącym Międzynarodowej Unii Geograficznej, w latach 1972-1976 ponownie jej wiceprzewodniczącym. W 1978 r. powołano go do prezydium Polskiej Akademii Nauk. Powołano go jako eksperta do Państwowej Rady Gospodarki Przestrzennej przy Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Występował przeciwko budowie szerokotorowej Linii Hutniczo-Siarkowej przez Roztoczański Park Narodowy, budowie zapory na Dunajcu w Czorsztynie, lokalizacji Huty Katowice. Kierował redakcją Atlasu przemysłu Polski. Był członkiem komitetu redakcyjnego Wielkiego atlasu świata. Współtworzył Narodowy atlas Polski i Atlasu zasobów, walorów i zagrożeń środowiska. Od 1983 r. należał do reaktywowanego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (które trzydzieści lat wcześniej likwidował).
Zmarł 17 czerwca 1996 r. w Warszawie. Został pochowany na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.  
Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1951), Złotą Odznaką Za Zasługi dla Polskiego Towarzystwa Geograficznego (1958), Medalem Polskiego Towarzystwa Geograficznego (1964), tytułami doctora honoris causa Uniwersytetu Karola w Pradze (1970), Akademii Ekonomicznej w Poznaniu (1977), Uniwersytetu Warszawskiego (1987).         
90 lat. Towarzystwo Urbanistów Polskich. Wydawnictwo jubileuszowe. Warszawa 2013; „Prace Geograficzne IG PAN”, nr 150; Gawęda Stanisław, Uniwersytet Jagielloński w okresie II wojny światowej, Kraków 1986, s. 133; Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 270; Kozik Zenobiusz, Partie i stronnictwa polityczne w Krakowskiem, Kraków 1975, s. 448; Leszczycki Stanisław Marian [w:]Wielka Encyklopedia Tatrzańska, Poronin 1995. „Przegląd Geograficzny”, t. XXIII, 1951, s. 3-59; S. Jerzy, Kto to przypomni Niemcom? http://web.archive.org/web/20110719042740/http://lists.ceti.pl/pipermail/wiec/20071011/011790.html [dostęp 19 czerwca 2020]; Marian Leszczycki (8.V.1907 – 17.VI.1996). Życie na przełomie 1907-1990, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 1991 nr 3, s. 1-54; Urbańczyk Stanisław, Uniwersytet za kolczastym drutem, Kraków 1969, s. 272; 'W 100-lecie urodzin profesora Stanisława Leszczyckiego, „Przegląd Geograficzny 2007 nr ¾, s. 79; Wroński Tadeusz,'''Kronika okupowanego Krakowa', Kraków 1974, s. 47;