Z Małopolska w II Wojnie Światowej
LISTOWSKI Anatol.
Urodzony 15 października 1904 r. w Hrubieszowie. Syn Antoniego (generała) i Józefy z d. Łaniewskiej. Był uczniem gimnazjum Macierzy Polskiej w Kijowie.
Przeniósł się do gimnazjum w Zamościu. W 1923 r. zdał maturę. Wyjechał do
Krakowa. Studiował na Wydziale Filozoficzno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1928 r. obronił pracę doktorską. Podjął
pracę w Stacji Hodowli Zbóż i Ziemniaka pod Dębicą. W 1932 r. przeniósł się do
Dublan. został asystentem w Katedrze Uprawy Roślin Politechniki Lwowskiej. W
1935 r. powrócił do Krakowa. Został adiunktem i wykładowcą odmianoznawstwa
roślin w Katedrze Hodowli Roślin Wydziału Rolnego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Został aresztowany 6 listopada 1939 r. w czasie Sonderaktion Krakau. Przy aresztowaniu zrewidowano go. Po przewiezieniu krytą ciężarówką przez Gołębią, Wiślną, Zwierzyniecką, Podwalem, Karmelicką, Alejami Trzech Wieszczów do więzienia Montelupich został wpisany do więziennej ewidencji. 7 listopada 1939 r. ok. 10,00 rano przewieziono go do koszar 20. pułku piechoty przy ul. Mazowieckiej. 9 listopada 1939 r. został wywieziony koleją z Krakowa-Łobzowa do więzienia we Wrocławiu. 10 listopada 1939 r. osadzono go w więzieniu karnym przy Kletschkauerstrasse 31 (obecnie
ul. Kleczkowska) lub więzieniu śledczym przy Freiburgerstrasse (obecnie ul. Świebodzka).
27 listopada 1939 r. po godz. 20,00 został przewieziony karetką więzienną na
dworzec główny we Wrocławiu. Po dwugodzinnym oczekiwaniu w tunelu pod torami
kolejowymi zapędzono go do pociągu. 28 listopada 1939 r. z przystanku leśnego
za stacją kolejową w Oranienburgu około godz. 16,00 w padającym deszczu ze
śniegiem przepędzono go do bramy KL Sachsenhausen i poddano procedurze
przyjęcia (kąpiel, strzyżenie, odebranie ubrań, pieniędzy i zegarków, wydanie
obozowych pasiaków. 29 listopada 1939 r. zapoznano go z regulaminem obozowym i
przydzielono do baraku. 4 marca 1940 r. został przeniesiony do KL Dachau. Zwolniony go z KL Dachau 30 sierpnia lub 14 września 1940 r. Od 1943 r., na polecenie profesora Władysława Szafera, prowadził tajne nauczanie na Wydziale Rolniczym konspiracyjnego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1945 r. był kierownikiem w Zakładzie Uprawy Roślin.
Równocześnie pracował w Państwowych Zakładach Hodowli Roślin w Krakowskiem i na
Śląsku. W 1945 r. wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. Był także członkiem Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. W 1946 r. został
doktorem habilitowanym. W latach 1946-1948 był zarejestrowany jako tajnu wspólpracownik Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego "Lis". Otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. Wykładał szczegółową
uprawę roślin. Pod koniec 1946 r. przeniósł się do Warszawy. Podjął pracę w
Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Od 1948 r. należał do Polskiej
Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1951 r. został dyrektorem Instytutu Uprawy,
Nawożenia i Gleboznawstwa. W 1952 r. został członkiem korespondentem Polskiej
Akademii Nauk. W latach 1957 - 1971 był członkiem Prezydium Polskiej Akademii
Nauk. W 1958 r. został wybrany na stanowisko sekretarza V Wydziału Nauk
Rolniczych i Leśnych. Od 1961 r. był członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii
Nauk. W 1966 r. wybrano go na dwuletnią kadencję wiceprezesa Polskiej Akademii
Nauk. Był członkiem Rolniczej Akademii Nauk Niemieckiej Republiki
Demokratycznej i Akademii Nauk Rolniczych Czechosłowacji. W 1969 r. przeniósł
się do Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. Pracował w Zakładzie Agronomii
Ziemniaka w Jadwisinie. Wykładał filozofię rozwojową roślin w Wyższej Szkole
Rolniczej w Lublinie. W 1972 przeszedł na emeryturę. Zamieszkał w Krakowie. Prowadził
wykłady zlecone z biologii rolniczej na Akademii Rolniczej w Krakowie. Działał w
Krakowskim Oddziale Polskiej Akademii Nauk. W 1974 r. wystąpił z Polskiej
Zjednoczonej Partii Robotniczej.
Zmarł 7 sierpnia 1987 r. w Krakowie. Został pochowany na cmentarzu rakowickim w Krakowie.
Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski z Gwiazdą, dwukrotnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy I klasy, Orderem Sztandaru Pracy II klasy, Medalem im. Mikołaja Kopernika.
Biogramy uczonych polskich, Śródka Andrzej, Szczawiński Paweł (opr.), Wrocław 1983; Dzieje studiów rolniczo-lasowych w ośrodku lwowsko-dublańskim, Warszawa 2011; Gawęda Stanisław, Uniwersytet Jagielloński w okresie II wojny światowej, Kraków 1986, s. 109; Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 271; Listowski Anatol, [w:] Polski Słownik Biograficzny t. 17 str. 480; Nekrolog Anatola Listowskiego, „Dziennik Polski” 1987 nr 186, s. 5; P-ski Jul, Nauka w mrokach konspiracji, „Dziennik Polski” 1945, nr 22, s. 6; S. Jerzy, Kto to
przypomni Niemcom? http://web.archive.org/web/20110719042740/http://lists.ceti.pl/pipermail/wiec/20071011/011790.html
[dostęp 19 czerwca 2020]; Urbańczyk Stanisław, Uniwersytet za kolczastym drutem, Kraków 1969, s. 221, 272; Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47, 405; Zmarł profesor Anatol Listowski, „Dziennik Polski” 1987 nr 183, s. 2;