Z Małopolska w II Wojnie Światowej

MARGOSZ Franciszek Ryszard „Brzoza”, „Sosna”, (1898 - 1942) - oficer Związku Walki Zbrojnej.        
Urodzony w 1898 r. w Sosnowcu. Od 1918 r. należał do Polskiej Organizacji Wojskowej. Uczestniczył w rozbrajaniu Niemców w 1918 r. w Sosnowcu. W 1919 r. wstąpił do Szkoły Podchorążych Artylerii w Modlinie. Brał udział w powstaniach śląskich. Do 1923 r. był oficerem 1. pułku artylerii najcięższej, z którego został zdemobilizowany w stopniu porucznika. Należał do „Strzelca”. Po opuszczeniu wojska pracował jako urzędnik Dyrekcji Kopalń Śląskich w Katowicach, a od 1932 w dyrekcji Kopalń Księstwa Pszczyńskiego. Został awansowany na stopień kapitana rezerwy Wojska Polskiego. Był związany z II Oddziałem sztabu Armii „Kraków”. Uczestniczył kampanii wrześniowej 1939 r. Pod Radomiem dostał się do niemieckiej niewoli. Zbiegł z konwoju w Częstochowie. Przyjechał do Krakowa. Pozostał w mieście z zadaniem zorganizowania dywersji na tyłach Niemców. 12 września 1939 r. został wysłany przez Kazimierza Kierzkowskiego z takim zadaniem do Zagłębia. Zorganizował strukturę Organizacji Orła Białego w Zagłębiu i został jej dowódcą. Ukrywał się w Tarnowskich Górach i Olkuszu. Był dowódcą Związku Odwetu Okręgu Śląskiego Związku Walki Zbrojnej. 29 października 1939 r. prowadził przy ul. Krowoderskiej 24 w Krakowie odprawę swoich ludzi. Lokal został wykryty przez gestapo, ale uczestnicy odprawy zbiegli. Po aresztowaniu 27 maja 1940 r., w drodze na odprawę do Komendy Obszaru Związku Walki Zbrojnej w Krakowie, został osadzony w więzieniu w Częstochowie. W czasie aresztowania znaleziono przy nim notatki, na podstawie których 17 września 1940 r. aresztowano w Tarnowie Zofię Czaykowską i Stefana Pelca . Skazano go na karę śmierci. W styczniu 1941 r. został osadzony w KL Flössenburg. W czerwcu 1941 r. z obozu przeniesiono go do więzienia w Mysłowicach i wznowiono śledztwo. W grudniu 1941 r. został przewieziony do KL Auschwitz i oznaczony numerem 8403. W lutym 1942 r. usiłował zbiec. Został schwytany.        
13 marca 1942 r. rozstrzelano go w KL Auschwitz.        
Dąbrowa-Kostka S., W okupowanym Krakowie, Warszawa 1972; Duraczyński E., Wojna i okupacja. Wrzesień 1939 – kwiecień 1943, Warszawa 1974, s. 158; Niekrasz J., Z dziejów AK na Śląsku, Warszawa 1985; Pietrzykowa A., Region tarnowski w okresie okupacji hitlerowskiej, Warszawa 1984; Pirko M., Związek Orła Białego, „Za Wolność i Lud” 1985 nr 39; Pirko M., Z dziejów OOB w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1939 – 1942, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1967; Pluta - Czachowski K., Konspiracja terenowa, „Kierunki” 1981 nr 35; Turlejska M., Spór o Polskę. Szkice historyczne, Warszawa 1972; Walter - Janke Z., SZP - ZWZ - AK na Zachodnim Pogórzu Karpat, „Najnowsze Dzieje Polski” 1968 nr 12; Walter - Janke Z., W AK na Śląsku, Katowice 1986;