Z Małopolska w II Wojnie Światowej

MIERZWA Stanisław „Słomka” używał nazwiska Józef Chodorowski (1905 - 1985).        
Urodzony w 27 stycznia 1905 r. w Biskupicach Radłowskich. Syn Franciszka (rolnika) i Karoliny z d. Golba. W Biskupicach Radłowskich ukończył czteroklasową szkołę ludową. Do 1918 r. pobierał naukę w szkole powiatowej w Żabnie celem poprawienia znajomości języka niemieckiego. Od 1918 r. kontynuował naukę w Gimnazjum (klasycznym) im. Hetmana J. Tarnowskiego w Tarnowie. Maturę zdał w 1926 r. Działalność społeczno-polityczną rozpoczął w latach 1924-1926 zakładaniem kół terenowych Małopolskiego Związku Młodzieży. W latach 1926-1928 studiował w seminarium duchownym w Tarnowie. Z seminarium wystąpił z powodów zdrowotnych. Z tych samych powodów został zwolniony z odbywania obowiązkowej służby wojskowej. Od 1929 do 1934 r. studiował na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Od 1929 r. działał w Polskiej Akademickiej Młodzieży Ludowej (od szczebla bibliotekarza w 1929 r., skarbnika w latach 1930-1931, Prezesa Zarządu Wojewódzkiego w latach 1931-1933, przewodniczącego Komisji Rewizyjnej, do stanowiska wiceprezesa Ogólnopolskiego Zarządu w latach 1932-1934) i Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” od 1930 r. (członek, skarbnik, kierownik Związku Akademickiego „Wici”, Prezes Zarządu Wojewódzkiego w latach 1933-1935). Od 1931 r. był członkiem Stronnictwa Ludowego. Od 1933 r. był członkiem Rady Naczelnej Stronnictwa Ludowego. W grudniu 1933 r. został zatrzymany przez policję w powiecie ropczyckim. 21 września 1934 r. za udział w strajku studenckim z 1933 r. został skazany przez Sąd Grodzki w Krakowie na 2 miesiące więzienia w zawieszeniu, a po apelacji na grzywnę w wysokości 35 zł za posiadania ulotek protestujących przeciw zniesieniu autonomii akademickiej. Od 1934 r. do 1939 odbywał aplikację adwokacką. W latach 1934-1935 był wiceprezesem Zarządu Okręgowego Stronnictwa Ludowego w Krakowie. Publikował w „Młodej Myśli Ludowej”, „Zniczu” i „Piaście”. W 1935 r. został członkiem Naczelnego Komitetu Wykonawczego Stronnictwa Ludowego. Od 1935 r. był sekretarzem Zarządu Okręgowego Stronnictwa Ludowego w Krakowie i członkiem Zarządu Głównego Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”. W 1935 r. był dwukrotnie aresztowany i sądzony pod zarzutem pobicia konfidenta. Aktywnie odbudowywał struktury Stronnictwa Ludowego w Okręgu Kieleckim po rozłamie w 1935 r. Od 30 marca 1935 do 1941 r. nieprzerwanie odbywał aplikację adwokacką jako kandydat adwokacki (wpisany na listę 23 maja 1935 r.) w kancelarii S. Grodzickiego w Krakowie. Współorganizował strajk chłopski w 1937 r. Był sądzony za przemówienie na kursie Stronnictwa Ludowego w Kazimierzy Wielkiej. Postępowanie umorzono 23 sierpnia 1937 r. W czasie strajku chłopskiego 1937 r. był inwigilowany i przesłuchiwany przez prokuratora. Osadzano go w krakowskich więzieniach „Pod Telegrafem” przy Kanoniczej, „u św. Michała” przy Senackiej i dwukrotnie przy ul. Siemiradzkiego. Był współredaktorem pism „Znicz” i „Piast”. We wrześniu 1939 r. uciekł z Krakowa na wschód. Wkrótce powrócił. 17 i 18 października 1939 r. jako przedstawiciel Stronnictwa Ludowego brał udział w bezskutecznych rozmowach z generałem Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim zmierzających do utworzenia Wojewódzkiej Rady Politycznej. Był członkiem Krakowskiego Komitetu Międzypartyjnego formującego się od października 1939 r., de facto działającego od stycznia 1940 r. (zajmował się opieką społeczną i łącznością z innymi partiami). W listopadzie 1939 r. jako członek byłego „Piasta” został w konspiracyjnym Stronnictwie Ludowym przewodniczącym Zarządu Wojewódzkiego. Od 5 grudnia 1939 r. był członkiem członek Okręgowego Kierownictwa Ruchu Ludowego „Roch”. W 1940 r. współtworzył konspiracyjne pismo „Informacje”. W lutym 1940 r. otrzymał przesyłkę pieniężną na pomoc dla profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Współpracował z Radą Główną Opiekuńczą. W maju 1940 r. popierał kandydaturę prof. Stanisława Pigonia, członka Zrzeszenia Inteligencji, na stanowisko krakowskiego Delegata Rządu. Od jesieni 1940 r. był łącznikiem pomiędzy krakowskim Stronnictwem Ludowym i Centralą w Warszawie. W 1941 r. został łącznikiem Stronnictwa Ludowego „Roch” z Delegaturą Okręgową Rządu w Krakowie. Z ramienia Delegatury zajmował się organizacją pomocy dla więźniów KL Auschwitz. Od 1942 r. działał w Politycznym Komitecie Porozumiewawczym, uznawał konieczność obsadzenia terenowych struktur administracji podziemnej, ale sprzeciwiał się pośpiechowi w tej materii. Przygotowywał z ramienia Stronnictwa Ludowego listę ludzi do obsady tych stanowisk. W 1942 r. został zdekonspirowany w wyniku wsypy w Armii Krajowej. Ukrywał się do 1944 r. W początkach 1943 r. sprzeciwił się kandydaturze A. Krzyżanowskiego na stanowisko konspiracyjnego prezydenta Krakowa, blokując obsadę tego stanowiska do wiosny 1944 r. W 1943 r. nie zdawał egzaminu adwokackiego, którego termin miał wyznaczony na grudzień 1943, gdyż w związku ze swą działalnością w konspiracji został wcześniej przeniesiony do Warszawy. Współorganizował wydawanie przez Bataliony Chłopskie „Myśli i Czynu”. Od 1943 r. był członkiem Rady Jedności Narodowej. W listopadzie 1944 r. został członkiem Centralnego Kierownictwa Ruchu Ludowego. Uczestniczył w posiedzeniach krakowskiego Zarządu Wojewódzkiego Ludowego Związku Kobiet. Podczas akcji scaleniowej cywilnej administracji „Teczka” z Delegaturą Rządu w sierpniu 1943 r. jako przedstawiciel Politycznego Komitetu Porozumiewawczego próbował uzyskać cofnięcie zarządzenia o scaleniu. 18 marca 1945 r. uczestniczył w rozmowach delegacji Stronnictwa Ludowego z pułkownikiem Pimienowem. 28 marca 1945 r. został aresztowany przez NKWD w Pruszkowie. Był więziony na Łubiance. Sądzono go w Moskwie w „procesie szesnastu”. Został skazany na 4 miesiące więzienia. Wrócił do kraju w sierpniu 1945 r. Zamieszkał w Krakowie przy ul Zaleskiego 6. 18 sierpnia 1945 r. został na podstawie dekretu z 24 maja 1945 r. wpisany na listę adwokatów krakowskiej Izby Adwokackiej. W październiku 1945 r. otworzył własną kancelarię przy ul. Grodzkiej 50. Od września 1945 r. był sekretarzem, potem wiceprezesem Zarządu Okręgowego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Został członkiem Prezydium Tymczasowego Naczelnego Komitetu Wykonawczego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Od czerwca 1946 r. wybrano go zastępcą sekretarza Naczelnego Komitetu Wykonawczego Polskiego Stronnictwa Ludowego. W latach 1945-1947 był radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie. Od maja do sierpnia 1946 r. przyjmował od J. Kuncego i M. Kabata materiały propagandowe Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Został aresztowany 17 września 1946 r. pod domem na osiedlu Oficerskim w Krakowie, gdy wracał ze zjazdu wojewódzkiego Polskiego Stronnictwa Ludowego w Rzeszowie, przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego za współpracę ze Zrzeszeniem Wolność i Niezawisłość. Osadzono go w krakowskim więzieniu. Po aresztowaniu został skreślony decyzją Okręgowej Rady Adwokackiej z listy adwokatów. 22 maja 1947 r. przeniesiono go do Warszawy. Był przesłuchiwany w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego. Skazano go w „procesie krakowskim”, odbywającym się w sierpniu i wrześniu 1947 r., na karę 10 lat więzienia, 5 lat utraty praw publicznych i przepadek mienia za usiłowanie zmiany ustroju przemocą i współpracę ze Zrzeszeniem Wolność i Niezawisłość. Karę odbywał do 17 maja 1951 r. we Wronkach, następnie do zwolnienia 8 sierpnia 1953 r. w Warszawie na Mokotowie. Rada Państwa skorzystała z prawa łaski i decyzją z 15 lutego 1954 r. zawiesiła mu wykonywanie kary więzienia na okres 2 lat oraz złagodziła okres utraty praw publicznych z 5 na 2 lata. Powrócił do Krakowa, gdzie zamieszkał z rodziną. Z końcem 1954 r. podjął pracę w Spółdzielni Przewozowej „Wisła” w Krakowie jako radca prawny. 5 czerwca 1956 r., gdy minął okres zawieszenia kary, zwrócił się do Rady Adwokackiej o przywrócenie mu wpisu na listę adwokatów. Po ponownym wpisie we wrześniu 1956 r. wznowił wykonywanie zawodu adwokata. Otwarł wspólnie z J. Kiełbikiem kancelarię przy ul. Pijarskiej 5/7. Kancelarię prowadził krótko w związku ze zmianą ustawy o ustroju adwokatury. 4 kwietnia 1958 r. został członkiem Zespołu Adwokackiego nr 3 przy ul. Floriańskiej 18. W latach 1959-1970 (przez trzy kadencje) był członkiem Rady Adwokackiej i przewodniczącym Funduszu Wzajemnej Pomocy. Na początku lat 60. XX w. zamieszkał razem z rodziną przy ul Brodowicza 3/6. Ze względu na stan zdrowia przeszedł na własną prośbę na emeryturę od 1 stycznia 1976 r. W czerwcu 1976 został wybrany przewodniczącym Komisji Adwokatów Emerytów i Rencistów działającej przy Radzie Adwokackiej w Krakowie. Pozostając na emeryturze nadal aktywnie włączał się w inicjatywy społeczne. Został wiceprzewodniczącym społecznego Komitetu Budowy Pomnika Wincentego Witosa. Był inicjatorem utworzenia Muzeum i Towarzystwa Przyjaciół Muzeum im. Wincentego Witosa w Wierzchosławicach.        
Zmarł 10 października 1985 r. w krakowskim szpitalu im. J. Dietla, został pochowany w Wierzchosławicach.        
Odznaczony Złotą Odznaką „Adwokatura PRL” (7 września 1978 r. ), Medalem „Za Zasługi dla Ruchu Ludowego”.        
Był żonaty z Heleną Ściborowską. Miał czworo dzieci: Jacka, Wincentego, Wojciecha i Jadwigę (urodzona 23 września 1943 r., zmarłą 7 maja 1977 r. ).        
Akta osobowe w Delegaturze UOP w Krakowie, sygn. 740/III i 9453/II 3 - 5; Archiwum po byłym Wydziale II Biura „C” MSW Nr 1739/III oraz Wydziale „C” WUSW Kraków Nr 740/III. Akt oskarżenia II ZG WiN płk. Franciszka Niepokólczyckiego i tow.; Postanowienie o zmianie i zatwierdzeniu aktu oskarżenia II ZG WiN; Wyrok Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie, z dnia 10 IX 1947 r. Znak akt Sr. 978/47, Księga główna więźniów ZK Wronki nr 865/50; Banach K., Z dziejów Batalionów Chłopskich. Wspomnienia. Rozważania. Materiały, Warszawa 1984; Bombicki Maciej Roman, AK i WiN przed sądami specjalnymi, Poznań 1993, s. 223, 224, 228, 229, 239, 279; Chmielarz A., Fakty o porwaniu 16 przywódców Polski Podziemnej, „Nasz Los” 1997 nr 9 s. 7; Czajka Michał, Kamler Marcin, Sienkiewicz Witold, Leksykon Historii Polski, Warszawa 1995, s. 473; Dereń B., Stanisław Mierzwa, „Wieści” 1985 nr 41; Durlej Stanisław, Ostatnia droga Stanisława Mierzwy, „Wieści” 1985 nr 43; Fitowa Alina, Stanisław Mierzwa Słomka na tle swoich czasów, Wierzchosławice 1994, s. 21-32; Gawęda Stanisław, Uniwersytet Jagielloński w okresie II wojny światowej, Kraków 1986, s. 218; Grabowski Waldemar, Delegatura Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj 1940-1945, Warszawa 1995, s. 141, 145, 146; Informator o osobach skazanych w Polsce za działalność szpiegowską w latach 1944-1984. Warszawa 1986, s. 510; Jarowiecki Jerzy, Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej 1939 - 1945, Kraków 1986, s. 41; Kozioł A., Aresztowanie, „Dziennik Polski” 1997 nr 124, s. 44; Kroll Bohdan, Rada Główna Opiekuńcza, Warszawa 1985, s. 61; Kuler Andrzej, Mierzwa Stanisław [w:] Małopolski słownik biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939-1956, t. 2, Kraków 1997, s. 88-91, fot.; Marcinkowski J., Na marginesie artykułu Weroniki Wilbik - Jagusztynowej “Bataliony Chłopskie na Rzeszowszczyźnie”, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1970 nr 1, s. 487; Marcinkowski Józef, Alina Fitowa, Ruch Ludowy w Małopolsce i na Śląsku 1939-1945, Warszawa 1987, s. 12, 14, 15, 19, 20, 23-27, 35, 90, 93, 109, 121, 134, 155, 329, 335-339, 342, 396, fot. 5; Matusowa Barbara, Na partyzancki poszły bój, Warszawa 1970, s. 125; Mołdawa T., Ludzie władzy 1944 – 1991, Warszawa 1991, s. 269 - 270; Nekrolog, „Dziennik Polski” z 11 października 1985; Nekrolog, „Dziennik Polski” z 12 - 13 października 1985; Nekrolog, „Dziennik Polski” z 21 października 1985; Nekrolog, „Dziennik Polski” z 7 listopada 1985; Nekrolog, „Gazeta Krakowska” z 21 października 1985; Nekrolog, „Życie Warszawy” z 18 października 1985; Ostasz Grzegorz, Krakowska Okręgowa Delegatura Rządu na Kraj 1941-1945, Rzeszów 1996 s. 50, 56, 58, 60-62, 67, 72, 75, 139, 178, 287, 328, 345, 361; Piwowarski Stanisław, Okręg Krakowski Służby Zwycięstwu Polski - Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej, Kraków 1994, s. 7; Pluta – Czachowski Kazimierz, Fundamenty konspiracji, cz. 3, „Kierunki” 1981 nr 39, s. 9; Pogrzeb Stanisława Mierzwy, „Dziennik Ludowy” 1985 nr 247; Przybysz Kazimierz, Wojtas A., Bataliony Chłopskie, t. 1, Warszawa 1985, s. 89; Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego, Warszawa 1989, s. 266, 267; Sprawa Gajewskiego i Mierzwy, „Dziennik Polski” 1946 nr 263 s. 2; Stypułkowski Zbigniew, Zaproszenie do Moskwy, Warszawa 1991, s. 431, 432, 436, 452; Szych Z., Zewsząd, gdzie teraz jesteście, „Gazeta Krakowska” 2000 nr 210 s. 12; Terlecki Ryszard, Dyktatura zdrady. Polska w 1947 roku, Kraków 1991, s. 101; Wilbik-Jagusztynowa Weronika, Jeszcze o działalności BCh na Rzeszowszczyźnie, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1970, nr 4, s. 367; Zagórski Andrzej, Krakowski Okręg Armii Krajowej w dokumentach. Dział łączności konspiracyjnej zewnętrznej. Kraków 1998; Z dziejów komunistycznego terroru - wyrok w sprawie przeciwko członkom II ZG WiN, „Zeszyty Historyczne WiN-u” 1992 nr 1, s. 127; Łaszczewski Tadeusz: Informacja. Zbiory A. Zagórskiego, sygn. I-2827/4;