Z Małopolska w II Wojnie Światowej
NOWAK Jan
Urodzony 15 października
1880 r. w Hołyniu, woj. Stanisławowskie. Syn Wojciecha (dróżnika kolejowego). Od 1893 r. był uczniem gimnazjum w
Stanisławowie. Utrzymywał się z korepetycji. W 1901 r. zdał maturę. Podjął
studia geologiczne na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Lwowskiego. Od 1906 r.
pracował jako wolontariusz w Bibliotece Uniwersyteckiej we Lwowie. Ukończył
studia w 1907 r. z tytułem doktora. W 1907 r. podjął prace badawcze z dziedziny
stratygrafii i paleontologii Podola i Roztocza Lwowsko-Rawskiego. W latach 1908-1913
wydawał monografie głowonogów górnokredowych w Polsce. W 1911 r. odbył podróż
naukową w Alpy Wschodnie, m.in. Alpy Wapiennych w Salzkammergucie. Badał tam
ich tektonikę. Kolejną podróż badawczą odbył do Kraju Nadmorskiego na Syberii. Jej
wyniki opublikował w 1912 r. W 1913 r. uzyskał habilitację z geologii i
paleontologii. Badał tektonikę Karpat Wschodnich. W sierpniu 1914 r. został
zmobilizowany do armii austriackiej. W bitwie pod Gorlicami był ranny. Po wyleczeniu
do końca wojny służył jako specjalista w komendzie naftowej w Nadwórnej, a
następnie jako komendant naftowy w Krośnie. W latach 1919–1921 pracował w
Państwowym Instytucie Geologicznym, a później w Państwowym Urzędzie Naftowym. W
1922 r. podjął pracę na stanowisku kierownika Zakładu Paleontologicznego w
Katedrze Paleontologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1923 r. awansował na
stanowisko kierownika Katedry Paleontologii. Zakładał Polskie Towarzystwo
Geologicznego i w latach 1926-1939 był jego prezesem. W 1928 r. został
kierownikiem Katedry Geologii. Uczestniczył w Wykładach Powszechnych
Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był kierownikiem tego projektu oświatowego. W
1929 r. wybrano go na członka-korespondenta Polskiej Akademii Umiejętności. W
1931 r. został członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności. Był też
członkiem zagranicznym Czeskiej Akademii Nauk i Akademii Nauk w Kordobie. 6
listopada 1939 r. został aresztowany w czasie Sonderaktion Krakau. Przy aresztowaniu zrewidowano go. Po przewiezieniu krytą ciężarówką przez Gołębią, Wiślną, Zwierzyniecką, Podwalem, Karmelicką, Alejami Trzech Wieszczów do więzienia Montelupich został wpisany do więziennej ewidencji. 7 listopada 1939 r. ok. 10,00 rano przewieziono go do koszar 20. pułku piechoty przy ul. Mazowieckiej. 9 listopada 1939 r. został wywieziony koleją z Krakowa-Łobzowa do więzienia we Wrocławiu. 10 listopada 1939 r. osadzono go w więzieniu karnym przy Kletschkauerstrasse 31 (obecnie ul. Kleczkowska)
lub więzieniu śledczym przy Freiburgerstrasse (obecnie ul. Świebodzka). 27 listopada
1939 r. po godz. 20,00 został przewieziony karetką więzienną na dworzec główny
we Wrocławiu. Po dwugodzinnym oczekiwaniu w tunelu pod torami kolejowymi
zapędzono go do pociągu. 28 listopada 1939 r. z przystanku leśnego za stacją kolejową
w Oranienburgu około godz. 16,00 w padającym deszczu ze śniegiem przepędzono go
do bramy KL Sachsenhausen i poddano procedurze przyjęcia (kąpiel, strzyżenie,
odebranie ubrań, pieniędzy i zegarków, wydanie obozowych pasiaków). 29
listopada 1939 r. zapoznano go z regulaminem obozowym i przydzielono do baraku. 8 lutego 1940 r. w stanie skrajnego wyczerpania został zwolniony z obozu. Wrócił do Krakowa.
Zmarł 18 lutego 1940 r. w Krakowie na biegunkę na którą zachorował w obozie. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim.
Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta, doktoratem honoris causa politechniki we Wrocławiu.
Od 1916 r. był żonaty z Marią Leopoldyną Koczarską.
Bromowicz Jan, Jan Nowak, „Alma Mater” 2009 nr 118, s.41-48; Czarniecki Stanisław,Jan Nowak (1880-1940) [w:] Polski Słownik Biograficzny, tom XXIII, s. 260 – 262; Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków
1969, s. 255, 272; Książkiewicz
Marian, Jan Nowak (1880-1940), „Rocznik
Polskiego Towarzystwa Geologicznego” 1971 tom XLI, z. 1, s. 42-44;
[[|S. Jerzy, Kto to przypomni Niemcom? ]]http://web.archive.org/web/20110719042740/http://lists.ceti.pl/pipermail/wiec/20071011/011790.html<span style="mso-bookmark:_Hlk100339415" /> [dostęp 19 czerwca 2020]; Urbańczyk Stanisław, Uniwersytet za kolczastym drutem, Kraków 1969, s. 112; Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47, 406; w.z., Tragiczna lista strat nauki polskiej, „Dziennik Polski” 1945 nr 48 s. 3;