Z Małopolska w II Wojnie Światowej

NOWAK Jan
Urodzony 15 października 1880 r. w Hołyniu, woj. Stanisławowskie. Syn Wojciecha (dróżnika kolejowego). Od 1893 r. był uczniem gimnazjum w Stanisławowie. Utrzymywał się z korepetycji. W 1901 r. zdał maturę. Podjął studia geologiczne na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Lwowskiego. Od 1906 r. pracował jako wolontariusz w Bibliotece Uniwersyteckiej we Lwowie. Ukończył studia w 1907 r. z tytułem doktora. W 1907 r. podjął prace badawcze z dziedziny stratygrafii i paleontologii Podola i Roztocza Lwowsko-Rawskiego. W latach 1908-1913 wydawał monografie głowonogów górnokredowych w Polsce. W 1911 r. odbył podróż naukową w Alpy Wschodnie, m.in. Alpy Wapiennych w Salzkammergucie. Badał tam ich tektonikę. Kolejną podróż badawczą odbył do Kraju Nadmorskiego na Syberii. Jej wyniki opublikował w 1912 r. W 1913 r. uzyskał habilitację z geologii i paleontologii. Badał tektonikę Karpat Wschodnich. W sierpniu 1914 r. został zmobilizowany do armii austriackiej. W bitwie pod Gorlicami był ranny. Po wyleczeniu do końca wojny służył jako specjalista w komendzie naftowej w Nadwórnej, a następnie jako komendant naftowy w Krośnie. W latach 1919–1921 pracował w Państwowym Instytucie Geologicznym, a później w Państwowym Urzędzie Naftowym. W 1922 r. podjął pracę na stanowisku kierownika Zakładu Paleontologicznego w Katedrze Paleontologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1923 r. awansował na stanowisko kierownika Katedry Paleontologii. Zakładał Polskie Towarzystwo Geologicznego i w latach 1926-1939 był jego prezesem. W 1928 r. został kierownikiem Katedry Geologii. Uczestniczył w Wykładach Powszechnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był kierownikiem tego projektu oświatowego. W 1929 r. wybrano go na członka-korespondenta Polskiej Akademii Umiejętności. W 1931 r. został członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności. Był też członkiem zagranicznym Czeskiej Akademii Nauk i Akademii Nauk w Kordobie. 6 listopada 1939 r. został aresztowany w czasie Sonderaktion Krakau. Przy aresztowaniu zrewidowano go. Po  przewiezieniu krytą ciężarówką przez Gołębią, Wiślną, Zwierzyniecką, Podwalem, Karmelicką, Alejami Trzech Wieszczów do więzienia Montelupich został wpisany do więziennej ewidencji. 7 listopada 1939 r. ok. 10,00 rano przewieziono go do koszar 20. pułku piechoty przy ul. Mazowieckiej. 9 listopada 1939 r. został wywieziony koleją z Krakowa-Łobzowa do więzienia we Wrocławiu. 10 listopada 1939 r. osadzono go w więzieniu karnym przy Kletschkauerstrasse 31 (obecnie ul. Kleczkowska) lub więzieniu śledczym przy Freiburgerstrasse (obecnie ul. Świebodzka). 27 listopada 1939 r. po godz. 20,00 został przewieziony karetką więzienną na dworzec główny we Wrocławiu. Po dwugodzinnym oczekiwaniu w tunelu pod torami kolejowymi zapędzono go do pociągu. 28 listopada 1939 r. z przystanku leśnego za stacją kolejową w Oranienburgu około godz. 16,00 w padającym deszczu ze śniegiem przepędzono go do bramy KL Sachsenhausen i poddano procedurze przyjęcia (kąpiel, strzyżenie, odebranie ubrań, pieniędzy i zegarków, wydanie obozowych pasiaków). 29 listopada 1939 r. zapoznano go z regulaminem obozowym i przydzielono do baraku. 8 lutego 1940 r. w stanie skrajnego wyczerpania został zwolniony z obozu. Wrócił do Krakowa.  
Zmarł 18 lutego 1940 r. w Krakowie na biegunkę na którą zachorował w obozie. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim.
      
Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta, doktoratem honoris causa politechniki we Wrocławiu.    
Od 1916 r. był żonaty z Marią Leopoldyną Koczarską.      
Bromowicz Jan, Jan Nowak, „Alma Mater” 2009 nr 118, s.41-48; Czarniecki Stanisław,Jan Nowak (1880-1940) [w:] Polski Słownik Biograficzny, tom XXIII, s. 260 – 262;
Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 255, 272; Książkiewicz Marian, Jan Nowak (1880-1940), „Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego” 1971 tom XLI, z. 1, s. 42-44;

[[|S. Jerzy, Kto to przypomni Niemcom? ]]http://web.archive.org/web/20110719042740/http://lists.ceti.pl/pipermail/wiec/20071011/011790.html<span style="mso-bookmark:_Hlk100339415" /> [dostęp 19 czerwca 2020]; Urbańczyk Stanisław, Uniwersytet za kolczastym drutem, Kraków 1969, s. 112; Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47, 406; w.z., Tragiczna lista strat nauki polskiej, „Dziennik Polski” 1945 nr 48 s. 3;