Z Małopolska w II Wojnie Światowej

PILIPIEC Michał.

Urodzony 28 listopada 1912 r. w Tarnawce gmina Krasiczyn, pow. Przemyśl. Syn Bazylego (Ukraińca, wyznania grecko-katolickiego, ubogiego rolnika) i Anny z d. Ryglewskiej (Polki, wyznania rzymsko-katolickiego). Zgodnie z tradycją, nakazującą wychowanie potomstwa w zgodzie z wyznaniem rodzica tej samej płci, został ochrzczony i bierzmowany w cerkwi. W 1914 r. ojciec wyruszył na wojnę, a pod jego nieobecność matka przepisała wszystkie dzieci na obrządek łaciński, co po powrocie z frontu ojca stało się powodem opuszczenia przez niego rodziny, wyjazdu na Białostocczyznę, gdzie wszelki słuch o nim zaginął. Ukończył czteroklasową szkołę w rodzinnej Tarnawce. W 1923 r. rozpoczął naukę w Państwowym Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Przemyślu. Tam w 1931 r. zdał maturę. W 1931 r. oficjalnie zmienił obrządek z greckiego na rzymsko-katolicki i rozpoczął naukę w Wyższym Seminarium Duchownym w Przemyślu. 21 czerwca 1936 r. otrzymał w bazylice katedralnej w Przemyślu święcenia kapłańskie i objął obowiązki księdza pomocniczego w parafii Pniów koło Tarnobrzega. W 1938 r. został przeniesiony do parafii Futoma w Dekanacie Dynowskim. Od 1 października 1939 r. był wikariuszem parafii Błażowa. Z początkiem 1940 r. został zaprzysiężony na rotę Związku Walki Zbrojnej. Używał pseudonimu „Ski”. Brał udział w tajnym nauczaniu w ramach Państwowej Komisji Egzaminacyjnej „Kuźnica” jako jej członek, nauczyciel i egzaminator. W tajnym nauczaniu uczył religii i łaciny. W lipcu 1942 r. ukończył konspiracyjną Szkołę Podchorążych Rezerwy. Opracował „Modlitewnik polskiego żołnierza - powstańca”, którego rękopis zachował się i pozostaje w zbiorach Archiwum Akt Nowych. Współpracował z redakcją pisma konspiracyjnego „Na Posterunku”, oraz współdziałał przy wyprodukowaniu opłatka partyzanckiego, który był do niego dołączony w grudniu 1942 r. Współpracował przy wykonaniu sztandaru Inspektoratu Rzeszów Armii Krajowej. Początkowo był kapelanem Placówki Błażowa Armii Krajowej, następnie od stycznia do marca 1944 r. Podobwodu Rzeszów-Południe Armii Krajowej, w końcu od marca 1944 r. kapelanem Obwodu Rzeszów Armii Krajowej w stopniu kapitana. Jako kapelan brał udział w akcji „Burza” w rejonie Tyczyna i na Popielaku. Po wkroczeniu Sowietów, we wrześniu 1944 r. w otwartym w Błażowej gimnazjum przyjął obowiązki katechety i nauczyciela języka łacińskiego. Został aresztowany 4 grudnia 1944 r. w Błażowej w zakrystii kościoła po odprawionej mszy przez grupę operacyjną Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego i Milicji Obywatelskiej dowodzoną przez Zygmunta Bieszczanina. Przywieziono go wraz z innymi aresztowanymi do Rzeszowa, gdzie został osadzony w budynku zajmowanym przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego przy ul. Kraszewskiego 4. Następnie przeniesiono go do aresztu przy ul. Jagiellońskiej 13. W czasie śledztwa został w nieludzki sposób zmasakrowany. 7 grudnia 1944 r. został przewieziony do więzienia w Zamku w Rzeszowie. Doraźny sąd wojskowy, orzekający pod przewodnictwem Zygmunta Bieszczanina skazał go na karę śmierci.

Został zamordowany 8 grudnia 1944 r. w lasach głogowskich przez oddział z Wojewódzkiego Wydziału Śledczego Milicji Obywatelskiej w Rzeszowie w składzie: major Głowacki, starszy sierżant Saturn, sierżant Wiśniewski, plutonowy Zima, plutonowy Szymkiewicz, kapral Wojtasik, kapral Służałek, szeregowy Kostecki, szeregowy Ormaniuk i trzech funkcjonariuszy. Głowy zwłok zamordowanych obłożono szmatami oraz papą i po oblaniu benzyną podpalono. Na drugi dzień miejscowy leśniczy odnalazł porzucone przy drodze w krzakach zmasakrowane i opalone zwłoki. Zwłoki zostały pogrzebane w miejscu dokonanego mordu. W marcu 1977 r. dokonano ekshumacji i identyfikacji szczątków pomordowanych, których następnie pochowano na cmentarzu w Błażowej.

Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1944).

Zeszyt ewidencyjny Obwodu AK Rzeszów z 2 I 1944, k. 7. Fotokopia w zbiorach IPN w Krakowie; Pieśni, modlitwy o charakterze politycznym Oddział VI AAN sygn. 203/XI-7; Raport mjr. Głowackiego zastępcy Wojewódzkiego Komendanta MO do Głównego Komendanta MO w Lublinie z dnia 14 XII 1944 nr 287/44, Archiwum KWP Rzeszów, sygn. 11/44 k. 13-14; Brydak Edward, Wojskowy ruch oporu na Rzeszowszczyźnie. Wspomnienia kap. rez. mgr Edwarda Brydaka „Andrzeja”, żołnierza Armii Krajowej, Rzeszów, kwiecień 1978 rok, Kraków 1989, s. 75, 78, 112; Brzęk Gabriel, Tajne nauczanie w oddziałach konspiracyjnych i partyzanckich na Rzeszowszczyźnie, „Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych”, 1971, t. XIII, s. 170, 173; Brzęk Gabriel, Tajna oświata cywilna i wojskowa w Rzeszowskiem i Dębickiem w mrokach hitlerowskiej okupacji, Rzeszów 1988, s. 150; Brzęk Gabriel, Z Błażowej ku źródłom wiedzy, Lublin 1992, s. 28, 261, 279, 284, 285, 314-319; Brzęk Gabriel, Ksiądz Michał Pilipiec. Bohater i męczennik sprawy polskiej, Lublin 1995, ss. 64, fot.; Jacewicz Wiktor, Woś Jan, Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymsko-katolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, Zeszyt I, Straty osobowe, Warszawa 1977, s. 171; Janusz Stefan, Szkolnictwo i oświata w pow. dębickim w okresie hitlerowskiej okupacji, „Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Dębicy”, 1969, t. I, s. 155; Kruczek Adam, Ubecki mord na kapłanie. Zginął na służbie, „Nasz Dziennik”, 6 I 1999, s. 9; Kryczko Michał Jerzy, Ksiądz Michał Pilipiec ps. „Ski” kapelan Obwodu Armii Krajowej Rzeszów, „Rocznik Przemyski”, T. XXVII, Przemyśl 1990, s. 321, 322, 323, 324, 325, 326, 328-331, 337, 350, 352, 354, 357, 358; Księga Jubileuszowa. 25 lat pasterskiego posługiwania ks. biskupa Ignacego Tokarczuka, Brzozów-Stalowa Wola 1991, s. 242; Kubik Ludwik, Z dziejów tajnego nauczania, „Tygodnik Powszechny” 1961 nr 51 (673); Wójcik Zbigniew K., Rzeszów w latach drugiej wojny światowej, Rzeszów-Kraków 1998, s. 205, 210, 221, 300; Zagórski Andrzej, Konspiracyjny opłatek, „WTK” nr 2(800), 1969, s. 7; Zagórski Andrzej, Księża Rzeszowszczyzny w walce z okupantem, „WTK” 1969 nr 50 (848), s. 7; Zagórski Andrzej, Pilipiec Michał, [w:] Małopolski Słownik Biograficzny Uczestników Dzialań Niepodległościowych, t. 5, Kraków 1999; Zagórski Andrzej: ...  Przez kaźń  zbiorową -  wybaw  nas  Panie... -  Rzecz o  ks. Michale Pilipcu, „San” 1989 nr 8, s. 8-9; Zagórski Andrzej, Z badań nad strukturą organizacyjną ruchu oporu w Rzeszowszczyźnie (Związek Walki Zbrojnej - Armia Krajowa),„Studia Historyczne” nr 1(40), 1968, s. 101;