Z Małopolska w II Wojnie Światowej

PUTEK Kazimierz „Gama”, „Kamień”, „Nawój”, „X1”, „Zworny”, używał nazwiska „Ludwik Nabielski” (1891 - 1949), oficer Wojska Polskiego.        
Urodzony 22 lutego 1891 r. w Krakowie. Syn Wincentego i Tekli z d. Kufter. Od 1901 r. uczył się w ośmioklasowym IV Gimnazjum Klasycznym w Krakowie, gdzie w roku 1909 zdał maturę. Jako jednoroczny ochotnik odbył służbę wojskową w w 13. pułku piechoty armii austriackiej w Krakowie. W 1910 r. rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1 maja 1913 r. do 28 lipca 1914 r. był w Związku Strzeleckim zastępcą komendanta obwodowego Rejonu Chrzanów w Libiążu. Po wybuchu I wojny światowej został w sierpniu 1914 r. powołany w stopniu chorążego do armii austriackiej. Walczył na froncie serbskim, a następnie rosyjskim. Mianowano go w roku 1914 na stopień podporucznika. Był dwukrotnie ranny. Przebywał poza frontem ponad dwa i pół roku. W 1915 r. został awansowany na stopień porucznika. Od lipca do końca października 1918 r. ponownie służył na froncie wschodnim. W 1918 r. awansowano go na stopień kapitana. Na froncie włoskim, służąc w austriackim 20. pułku piechoty, należał do konspiracyjnej organizacji „Wolność”. Po przewrocie wojskowym w listopadzie 1918 r. został dowódcą I batalionu karabinów maszynowych. Po powrocie do Polski, od 26 listopada 1918 r., uczestniczył w walkach o Lwów i w Małopolsce Wschodniej (w grupie pułkownika Władysława Sikorskiego). W 1919 r. zweryfikowano go w stopniu kapitana. 19 kwietnia 1919 r., dowodząc samodzielnym batalionem, 19 kwietnia 1919 r. pod Stawczanami k. Lwowa został ciężko ranny. Przez ponad rok przebywał w szpitalu. 14 czerwca 1921 r. awansowano go na stopień majora ze starszeństwem z kwietnia 1919 r. 1 września 1920 r. został mianowany szefem sekcji personalnej w dowództwie 3. Armii. Od czerwca 1921 do kwietnia 1922 r. był starszym referentem w Najwyższej Wojskowej Komisji Opiniującej przy Naczelnym Wodzu. Następnie przez siedem miesięcy pracował w Wojskowym Instytucie Naukowo - Wydawniczym jako kierownik referatu. W lutym 1922 r. uzyskał na Uniwersytecie Jagiellońskim tytuł doktora praw. 1 listopada 1922 r. został słuchaczem Wyższej Szkoły Wojennej, którą ukończył w roku 1924. Od jesieni 1924 do stycznia 1927 r. był kolejno szefem oddziału wyszkolenia, oddziału ogólnego i w końcu pełniącym obowiązki szefa sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu IV Łódź. 1 lipca 1925 r. został awansowany na stopień podpułkownika. Z Łodzi przeniesiono go na 10 miesięcy do Biura Ogólno - Administracyjnego Ministerstwa Spraw Wojskowych na stanowisko szefa Wydziału Przepisów Służbowych. 15 listopada 1927 r. został odkomenderowany do 40. pułku piechoty Dzieci Lwowskich, w którym najpierw był dowódcą batalionu, a następnie od kwietnia 1928 r. zastępcą dowódcy pułku. W 1929 r. ukończył trzytygodniowy kurs informacyjny dla dowódców pułków piechoty w Centralnej Szkole Strzelniczej w Toruniu. 1 września 1932 r. objął kierownictwo Powiatowej Komendy Uzupełnień w Miechowie. W 1935 r. pełnił służbę w 40. pułku piechoty i na tym stanowisku zastał go wybuch II wojny światowej. W czasie okupacji niemieckiej działał w szeregach Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej. W latach 1941 - 1943 był szefem Sztabu w Komendzie Okręgu Kraków Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej. Używał wówczas pseudonimów „Gama”, „Nawój”, „Kamień”. W tym czasie był zatrudniony w Krakowie w sklepie „Farbola” u Franciszka Ponickiego . Gdy na przełomie marca i kwietnia 1943 r. powołano do życia Podokręg Armii Krajowej Rzeszów, został mianowany jego komendantem w stopniu pułkownika. Był nim do listopada 1944 r. Mieszkał w Rzeszowie u dyrektora gimnazjum Władysława Kuszyńskiego, przy ul. Hetmańskiej. W czasie akcji „Burza” dowodził całością działań zbrojnych na terenie Rzeszowskiego. Po zajęciu Rzeszowa przez wojska sowieckie ujawnił się 5 sierpnia 1944 r. jako dowódca 24. Dywizji Piechoty Armii Krajowej i rozpoczął rozmowy z władzami wojskowymi. Nie dały one rezultatów, ze względu nieuznawania Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego za reprezentanta Polaków. Wobec braku porozumienia polecił podległym oddziałom zejść ponownie do podziemia i kontynuować działalność konspiracyjną. Wydał rozkaz marszu na pomoc powstaniu warszawskiemu. Z początkiem października 1944 r. wyraził zgodę na uderzenie przez oddziały Armii Krajowej na więzienie mieszczące się na Zamku w Rzeszowie i uwolnienie więźniów. 12 grudnia 1944 r. został aresztowany przez NKWD wraz z częścią swego sztabu. W więzieniu został przekonany przez NKWD o konieczności ujawnienia oddziałów Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie zajętej przez wojska sowieckie. 18 grudnia 1944 r. zawarł umowę z NKWD o ujawnieniu Armii Krajowej i mobilizacji dywizji piechoty złożonej z żołnierzy Armii Krajowej w ramach armii Z. Berlinga. Z więzienia podjął próby ujawnienia i organizacji dywizji pod ścisłą kontrolą NKWD. 18 stycznia 1945 r. wydał rozkaz organizacyjny o wyjściu z konspiracji i polecający formowanie dywizji. Zwolniono go wraz z oficerami jego sztabu 25 stycznia 1945 r. Jego działania wywołały kontrakcję Komendanta Okręgu Krakowskiego Armii Krajowej, Przemysława Nakoniecznikoff-Klukowskiego „Kruk II”, który wydał rozkaz zaprzestania akcji ujawniania Armii Krajowej. W razie nieposłuszeństwa, zagroził ujawniającym się użyciem siły. Podokręg podporządkował się nowemu Komendantowi, majorowi Stanisławowi Pieńkowskiemu „Hubert” . Wobec braku rezultatów ujawnienia został 20 lutego 1945 r. ponownie aresztowany wraz z całym swoim sztabem, w lokalu przy ul. Sobieskiego w Rzeszowie. W więzieniach NKWD i Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przebywał do listopada 1945 r. Po zwolnieniu wrócił do Krakowa i natychmiast włączył się do prac Komisji Likwidacyjnej Armii Krajowej. Interweniował skutecznie, z ramienia Komisji Likwidacyjnej Okręgu Krakowskiego, w Wojewódzkim Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Rzeszowie w sprawie zwolnienia aresztowanego majora Stanisława Pieńkowskiego. Był również członkiem Komisji Likwidacyjnej Armii Krajowej w Rzeszowie. Występował w charakterze świadka w niektórych procesach toczących się w latach 1946 - 1949, m. in. był świadkiem w procesie przeciwko oficerowi d/s zleceń Komendy Okręgu Armii Krajowej Kraków, rotmistrzowi Franciszkowi Ponickiemu, posądzanemu o działalność konfidencką na rzecz Niemców.        
Zmarł 27 lutego 1949 r. w Krakowie i został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu w Podgórzu.        
Odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari V kl. (nr 5140), Krzyżem Niepodległości, trzykrotnie Krzyżem Walecznych, dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Niepodległości, Medalem Pamiątkowym Za Wojnę 1918-1921 i Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości.        
Rodziny nie założył.        
Centralne Archiwum Wojskowe, Akta personalne K. Putka; Akta Prokuratury Sądu Okręgowego w Krakowie, sygn. XI Ds. 48/48; Arch. UJ: S II 515, 522, WP II 493; Archiwum Kedywu Rzeszów, Dokumenty Komendy Podokręgu AK Rzeszów (fotokopie w zbiorach autora); AK w dokumentach 1939 - 1945, Londyn 1973 - 1989; Bratko J., Gestapowcy, Kraków 1990; Brydak E., Wojskowy ruch oporu na Rzeszowszczyźnie. Wspomnienia kap. rez. mgr Edwarda Brydaka „Andrzeja”, żołnierza AK, Rzeszów, Kraków 1989; Daszkiewicz A., Ruch Oporu w regionie Beskidu Niskiego 1939 - 1944, Warszawa 1975; Grzywacz - Świtalski Ł., Z walk na Podkarpaciu, Warszawa 1971; Kubik L., „Burza” między Sanem a Wisłoką, „Więź” 1963 nr 7 - 8; Łopuski J., Losy AK na Rzeszowszczyźnie (sierpień - wrzesień 1944), Warszawa 1990; Nazarewicz R., Drogi do wyzwolenia, Warszawa 1979; Nieczuja-Ostrowski B., Ubezpieczalnia, „Życie i Myśl” 1965 nr 7 - 8; Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie T. III, Warszawa; Rocznik Oficerski, Warszawa 1923, 1924, 1928, 1932; Trawińska Z., PPR w Rzeszowskiem na czele frontu demokratycznego w walce o wyzwolenie narodowe i społeczne, Rzeszów 1967; W 50 - lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Zebrał i oprac. W. Chocianowicz, Londyn 1969; Walter - Janke Z., W AK na Śląsku, Katowice 1986; Wieliczko M., Jasielskie w latach drugiej wojny światowej, Warszawa 1974; Wilbik – Jagusztynowa W., BCh na Rzeszowszczyźnie, Warszawa 1973; Zagórski Andrzej, Z badań nad strukturą organizacyjną ruchu oporu w Rzeszowszczyźnie (ZWZ - AK), „Studia Historyczne” 1968 z. 1; Zagórski Andrzej, Putek Kazimierz [w:]: Polski Słownik Biograficzny; Zagórski Andrzej, Obwód AK Mielec przed i po „Burzy” [w:] Mielec. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, T. 3, Mielec 1994; Pieńkowski S., Na drogach i ścieżkach AK (Wspomnienia z lat 1939 - 1945) Biblioteka Jagiellońska, rękopisy, sygn. 9895, s. 287; Napis na grobowcu na cmentarzu w Krakowie w Podgórzu; Informacje Piotra Staweckiego; Relacje: E. Brydaka, A. Dębskiego, W. Dębskiego i S. Pieńkowskiego.