Z Małopolska w II Wojnie Światowej

PUZIEWICZ Henryk „Batura”, „Jan Batura”, „Prokop”, (1908-1944), oficer Wojska
Polskiego.        
Ur. 13 stycznia 1908 r. w Medyni Kańczudzkiej. Syn Filipa i Apolonii z d. Prucnal. W 1928 r. zdał maturę w gimnazjum im. H. Sienkiewicza w Łańcucie. Studiował na Wydziale Rolnym Politechniki Lwowskiej w Dublanach. Działał w Kołach Młodzieżowych przy Chłopskim Towarzystwie Rolniczym, później w Związku Młodzieży Ludowej i Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej we Lwowie. Publikował liczne artykuły w organie ZML „Młoda Wieś”. Wydał własnym nakładem broszurkę „Związek Młodzieży Ludowej na tle organizacji młodzieży wiejskiej” (Wąbrzeźno 1933). W 1933 r. został pobity przez bojówkę narodowców w czasie zebrania „Bratniaka” w II Domu Techników za krytykę ich działalności. W 1935 r. wybrano go na stanowisko prezesa Zarządu Głównego Związku Młodzieży Ludowej. Był działaczem Związku Gmin Wiejskich i redaktorem „Gminy i Gromady”. W 1937 r. wraz z kierowanym przez siebie ZML przystąpił do organizacji Związku Młodej Polski (ZMP), utworzył w niej Sekcję Wiejską i został zastępcą kierownika (prezesa) ZMP. Tuż przed wybuchem wojny uzyskał absolutorium. Był porucznikiem rezerwy piechoty ze starszeństwem z 1 stycznia 1938 r. Mieszkał w Warszawie. Pracował w Związku Gmin Wiejskich. We wrześniu 1939 r. nie został zmobilizowany. Zgłosił się na ochotnika, walczył w rejonie Dęblina, Lublina, Zamościa i Tomaszowa Lubelskiego. Po kapitulacji Armii „Lublin” nie poszedł do niewoli. 2 października 1939 r. powrócił do Warszawy. Od listopada 1939 r. pozostawał w konspiracji i był poszukiwany przez gestapo. Początkowo był komendantem Obwodu Służby Zwycięstwa Polski Łańcut-Przeworsk, potem Obwodu Związku Walki Zbrojnej Łańcut. Wiosną 1940 r. nawiązał współpracę z organizacją „Odwet” Władysława Jasińskiego „Jędruś” i zorganizował kolportaż jego prasy na terenie Inspektoratu Związku Walki Zbrojnej Przemyśl. Od 1940 r. jednocześnie był zastępcą Inspektora Rejonowego Związku Walki Zbrojnej Przemyśl i dowódcą kompanii dywersyjnej. 15 stycznia 1940 r. odbierał przysięgę od kilku osób w Kosinie. 2 lutego 1941 r. przybył do Sieteszy i zaprzysiągł Jana Ziębę. Polecił mu zorganizowanie Placówki Związku Walki Zbrojnej Kańczuga. Pośredniczył w rozmowach, które doprowadziły do podporządkowania w III 1941 r. „Odwetu” Biuru Informacji i Propagandy Komendy Okręgu Związku Walki Zbrojnej Kraków. Od wiosny 1942 r. pisał teksty do „Odwetu”. Był organizatorem akcji 3 marca 1942 r. na magazyny broni w Nienadowej, a później w Sarzynie. 4 października 1942 r. dowodził likwidacją gajowego Józefa Lupy. Nocą 24/25 kwietnia 1943 r. dowodził rozbiciem aresztu w Żołyni. W lecie 1943 r. przeniesiono go na stanowisko komendanta Obwodu Armii Krajowej Przemyśl z zadaniem odbudowy rozbitych aresztowania struktur organizacji. 31 grudnia 1943 r. dowodził akcją na obóz Baudienstu w Wólce Pełkińskiej. 18 marca 1944 r. został aresztowany na ulicy w Przemyślu na skutek zdrady swego adiutanta Zbigniewa Noska „Jantar”, któremu nie chciał dać pieniędzy organizacyjnych na pokrycie długów karcianych.        
Zamordowano go tego samego dnia w czasie śledztwa w siedzibie przemyskiego gestapo.        
Odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari (1943 za odbicie więźniów w Żołyni) i Krzyżem Walecznych.        
Był żonaty z Henryką Gabrysiak (1909-1971, farmaceutką, po wojnie kierowniczką apteki szpitalnej w Łańcucie), miał syna Andrzeja (1941-1971, lekarza).        
„Jeleń-Mijal” [Andrzej Małecki], „Ryś-Góral” [Adam Głowacki], „Sieteski-Organ” [Jan Zięba], „Sęk” [NN], „Lis” [Henryk Lewkowicz], Polska Armia Krajowa. Placówka Kańczuga. Rys historyczny. Kańczuga 1944, mps.; Meldunek BCh z 25 VI 1943 r. o sytuacji na terenie Inspektoratu AK „Paweł”; Bartosz W., Henryk Puziewicz..., „Życie Przemyskie” 1988, nr 35, s. 6 (fot.); Dąbrowa-Kostka St., Grupa „Lipowica”, „WTK” 1970, nr 44, s. 6-7; Dąbrowa-Kostka St., Rozwój, działalność, katastrofa, „WTK” 1970, nr 44, s. 7; Dąbrowski E., Bez broni, Warszawa 1969, s. 67, 87; Draus J., Terlecki R., Oświata na Rzeszowszczyźnie w latach 1939--1945, Wrocław 1984 (błędnie: Puzewicz); „Fahndungsnachweis” 1941 nr 12 s. 125; Fitowa A., Bataliony Chłopskie w Małopolsce 1939--1945, Warszawa 1984; Fołta W.: Ruch ludowy w Przeworskiem, Warszawa 1975; Gimnazjum i Liceum im. Henryka Sienkiewicza w Łańcucie, Warszawa 1965, s. 100, 224-225 (fot.), 327; Lewandowska S.: Polska konspiracyjna prasa informacyjno--polityczna 1939--1945, Warszawa 1982; Majchrowski J., Silni, zwarci, gotowi. Myśl polityczna Obozu Zjednoczenia Narodowego, PWN Warszawa 1985, s. 80 przypis 18; Pelc-Piastowski J., Akcja na leśny magazyn, „WTK” 1980, nr 11, s. 7; Piwowarski St., Okręg Krakowski Służby Zwycięstwu Polski – Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej (Wybrane zagadnienia organizacyjne, personalne i bojowe), Kraków 1994, s. 73; Pliś M., Służba zdrowia w Łańcuckiem podczas okupacji, „Przegląd Lek.” T. 33: 1976 nr 1 s. 136 (fot), 7, 139, 141; Różański J., Przemyśl w latach drugiej wojny światowej [w:] Tysiąc lat Przemyśla. cz. II, PWN 1974, s. 388; Rudnicki J., Sietesz od czasów dawnych do współczesności, Przeworsk 1998, s. 114; Rybka R., Stepan K., Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939, Kraków 2003, s. 581; Sierant P., Zarys dziejów konspiracyjnego pisma „Odwet”, „Roczn. Hist. Czasopiśm. Pol.” T. 6: 1967 z. 1 s. 216, 218, 220, 227; Słownik Organizacji Młodzieżowych w Polsce (1918--1970), Warszawa 1971, s. 115; Sokół Z., Rzeszowska Prasa Konspiracyjna (1939-1945), Rzeszów 1989, s. 67, 71-73, 77, 232; Wilbik-Jagusztynowa W., Bataliony Chłopskie na Rzeszowszczyźnie, Warszawa 1973; Zagórski A., Akcja na drukarnię, „Za Wolność i Lud” 1964, nr 2, s. 11; Zagórski A., Akcja Nienadowa. „Dziennik Polski” 1965, nr 294, s. 4; Zagórski A., Zatarte ślady, „Panorama” 1966, nr 8, s. 11.; Zagórski A., Akcja Nienadowa, „WTK” 1968, nr 49, s. 6-7, fot.; Zagórski A., Z badań nad strukturą organizacyjną ruchu oporu w Rzeszowszczyźnie (Związek Walki Zbrojnej - Armia Krajowa), „Studia Historyczne” 1968, nr 1, s. 105-107; Zagórski A., Plagiat, „Życie Przemyskie” 1988, nr 40, s. 1; Zagórski A., Puziewicz Henryk (biogram), „Polski Słownik Biograficzny”, z. 122, s. 482-483; Zagórski A., Puziewicz Henryk, Małopolski słownik biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939-1956, Kraków 1997, s. 122-124, fot.; Zagórski A., Krakowski Okręg Armii Krajowej w dokumentach, tom I Dział Łączności Konspiracyjnej Zewnętrznej (1943-1945), Puziewicz Henryk - nota biograficzna, Kraków 1998, s. 277-278; Zblewski Z, Okręg Krakowski Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” 1945-1948. Geneza, struktury, działalność, Kraków 2005, s. 149; Czerny E., Relacja; Decowski H., Relacja; Gawlik Adam, List z 5 VI 2002 do A. Zagórskiego; Krupa Józef, Relacja; Kunstman Zdzisław, Relacja; Kübler Emil, Obwód ZWZ-AK Łańcut (materiały). Struktura organizacyjna SZP-ZWZ-AK, rkps.; Kübler Emil, Obwód ZWZ-AK Łańcut (materiały). Opis zdjęcia; Molendowski Józef, Oświadczenie – relacja; Relacja Stanisława Mroczkowskego; Relacja Mariana Plisia; Zawiła Zbigniew, Notatka z rozmowy St. Kostki ze „Żbikiem”; Zięba J., Zorganizowanie Placówki w Kańczudze, mps.; Relacja Wilhelma Kudły, 30 IV 1961; List W. Szczepańskiego do A. Zagórskiego, 3 XI 1985; Relacja Henryki Puziewicz, bd.