Z Małopolska w II Wojnie Światowej

SALAMUCHA Jan.
Urodzony 10 czerwca 1903 r. w Warszawie. Syn Andrzeja i Stanisławy z d. Marciniak. Ukończył sześć klas gimnazjum humanistycznego. W 1919 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Warszawie. Jednocześnie był studentem Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Warszawskiego. W sierpniu 1920 r. zgłosił się na ochotnika do wojska. Przez trzy miesiące służył jako sanitariusz na froncie bolszewickim. W 1924 r. złożył końcowe egzaminy w Seminarium Duchownym w Warszawie. Nadal studiował w Sekcji Filozoficznej Wydziału Teologii Katolickiej Uniwersytetu Warszawskiego. W 1925 r. przyjął święcenia kapłańskie. 24 października 1927 r. otrzymał tytuł doktora filozofii chrześcijańskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Wyjechał na studia do Włoch. W 1929 r. ukończył studia na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. Wrócił do Polski. Przez kilka tygodni był wikariuszem parafii w Wiązownej koło Wawra. Od 1 października 1929 r. wykładał filozofię w Seminarium Duchownym w Warszawie. Jednocześnie był nauczycielem Małego Seminarium Duchownego w Warszawie. 2 czerwca 1933 r. habilitował się na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym samym roku Rada Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego zaproponowała mu stanowisko zastępcy profesora w nowo utworzonej katedrze filozofii chrześcijańskiej, które przyjął i zamierzał przenieść się do Krakowa. W tym celu zrezygnował z pracy w warszawskim Seminarium Duchownym. Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zablokowało jednak jego nominację. Formalnym powodem był brak dostarczenia świadectwa maturalnego i dyplomu Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie (nie wiadomo dlaczego nie przedstawił tych dokumentów). W tej sytuacji Uniwersytet Jagielloński, w porozumieniu z arcybiskupem Adamem Sapiehą, zamiast etatu zaproponował mu zleceniu prowadzenia wykładów. Oferty tej nie przyjął. Został wikariuszem parafii Matki Boskiej Loretańskiej w Warszawie. W 1934 r. ponownie podjął pracą wykładowcy w Seminarium Duchownym w Warszawie. Równolegle zdecydował się na prowadzenie od 1 grudnia 1934 r. wykładów na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1934-1936 prowadził ćwiczenia z logiki dla studentów 1 roku. Rada Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego interweniowała w 1936 r. w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie jego habilitacji. Po powtórnym rozpatrzeniu sprawy minister 17 listopada 1936 r. habilitację zatwierdził (od 1 września pracował już nieoficjalnie jako zastępca profesora). W 1936 r. otworzył seminarium z historii logii i prowadził ćwiczenia rachunkowe w logiki formalnej. Od 1936 r. kierował Sekcją Zagadnień Filozoficzno-Religijnych Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”. 6 grudnia 1938 r. otrzymał nominację na stopień profesora nadzwyczajnego. Na podstawie paleograficznych tekstów z bibliotek Krakowa, Paryża i Watykanu studiował historię filozofii (prace porównawcze Arystotelesa i Tomasza z Akwinu). Poza Uniwersytetem działał w  Akcji Katolickiej na której kursach filozofii wygłaszał prelekcje. Podobne prace wykonywał w latach 1938-1939 dla Naukowego Instytutu Katolickiego. We wrześniu 1939 r. na ochotnika zgłosił się do wojska. Jako kapelan brał udział w obronie Fortu Bema w Warszawie, gdzie został ranny. Przez kilka dni był jeńcem wojennym, ale został zwolniony. Po zakończeniu działań wojennych powrócił do Krakowa. 6 listopada 1939 r. został aresztowany w czasie Sonderaktion Krakau. Chwilowo osadzono go w więzieniu Montelupich, później w koszarach przy ul. Mazowieckiej. 9 listopada 1939 r. został wywieziony do więzienia we Wrocławiu. 27 listopada 1939 r. przetransportowano go do KL Sachsenhausen. 14 grudnia 1940 r. został przeniesiony do KL Dachau. Zwolniono go z obozu 4 stycznia 1941 r. Wrócił do Krakowa. Wiosną 1941 r. przeniosł sie do Warszawy. Pracował jako wikariusz parafii św. Jakuba na Ochocie. Kierował pracami “Caritasu”. Wykładał w legalnym Seminarium Duchownym i na konspiracyjnym Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Ziem Zachodnich. W czasie powstania warszawskiego był wicedziekanem dekanatu Północ Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej. Używał wówczas pseudonimu “Jan”. Organizował służbe kapelańską jako dziekan IV Obwodu “Ochota” Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej. Walczył w obronie tzw. “Reduty Wawelskiej” na Ochocie. Po wycofaniu się powstańców pozostał w szpitalu z rannymi. Próbował bronić ich przed żołnierzami brygady Russkoj Osvoboditielnoj Narodnoj Armii generała Kamińskiego mordujacymi jeńców.          
11 lub 12 sierpnia 1944 r. został zastrzelony przy ul. Wawelskiej 60 w Warszawie.        
Odznaczony Krzyżem Walecznych (za obronę Fortu Bema we wrześniu 1939 r.).          
Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego 5512 Akta personalne Jana Salamuchy; Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego S II 619 Akta personalne Jana Salamuchy; Bartoszewski Władysław, Dni walczącej stolicy, Warszawa 1989; Kunowska-Porębna Maria, Słownik biograficzny autorów Verbum, [w:] Verbum 1934-1939; Łoza Stanisław, Czy wiesz kto to jet?, Warszawa 1938; Piech Stanisław, Salamucha Jan. Biogram, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/jan-salamucha [dostęp 3.III.2020]; Podlewski Stanisław, Wierni Bogu i Ojczyźnie, Warszawa 1985; Ślaski Jerzy, Noc-Solidarni, Warszawa 1986, s. 158; Urbańczyk Stanisław, Uniwersytet za kolczastym drutem, Kraków 1969, s. 222; Wroniszewski Józef Kazimierz,  Ochota 1939-1945, Warszawa 1976; Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47, 406; w.z., Tragiczna lista strat nauki polskiej, „Dziennik Polski” 1945 nr 48, s. 3;