Z Małopolska w II Wojnie Światowej

---

Wersja z 07:50, 25 mar 2020

SARNA Zygmunt Jan.        
Urodzony 4 lipca 1890 r. w Kamesznicy, pow. Żywiec. Syn Jana (gajowego) i Rozalii z d. Nizińskiej. Miał troje rodzeństwa. Od 1903 r. uczył się w krakowskim gimnazjum. Zarabiał na utrzymanie udzielaniem lekcji. Maturę zdał w 1911 r. w III Gimnazjum im. Jana Sobieskiego. W 1911 r. podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Równocześnie w latach 1911-1912 uczęszczał na kurs abiturientów przy średniej szkole handlowej w Krakowie. Utrzymywał się z dorywczych zajęć. W latach 1913-1914 pracował w Syndykacie Rolniczym w Krakowie. W 1914 r. został ewakuowany z Twierdzy Kraków do Wiednia. Kontynuował studia prawnicze na Uniwersytecie Wiedeńskim. Od września 1915 r. przez kilka miesięcy odbywał praktykę w kancelarii adwokackiej Teofila Więcława w Krakowie. W początkach 1916 r. obronił pracę doktorską na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od marca 1916 pracował jako urzędnik w Banku Austro-Węgierskim w Wiedniu. W latach 1916-1917 w Wiedniu ukończył kurs dla kandydatów na nauczycieli szkół handlowych. W maju 1919 r. podjął pracę w krakowskim oddziale Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej. W październiku 1920 r. zdał we Lwowie egzamin dla kandydatów na nauczycieli przedmiotów ekonomiczno-prawnych. Także w październiku 1920 r. podjął pracę nauczyciela w średniej szkole handlowej w Krakowie. Od 1921 r. uczył na kursach spółdzielczych przy Spółdzielczym Instytucie Naukowym. Od 1924 r. wykładał technikę handlową oraz naukę o bankowości na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Także od 1924 r. wykładał w Szkole Nauk Politycznych kolejno organizację handlu zagranicznego, prawo konsularne oraz handel międzynarodowy. W 1925 r. był współzałożycielem Wyższego Studium Handlowego w Krakowie. Objął wówczas stanowisko profesora nadzwyczajnego tej uczelni. W marcu 1927 r. otrzymał stopień profesora zwyczajnego organizacji handlu. Wykładał nauki handlowe, prawne i zasady biurowości. W grudniu 1928 r. uzyskał habilitację na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W styczniu 1929 r. został zatwierdzony na stanowisku docenta prawa narodów i rozpoczął na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego wykłady z prawa narodów. Od 1931 r. pełnił funkcję wicedyrektora Wyższego Studium Handlowego. W roku akademickim 1931/2 prowadził także seminarium z prawa narodów. Około 1934 r. kupił wraz z żoną 100 hektarowy majątek w Żydowie pod Proszowicami. 1 marca 1936 r. mianowano go dyrektorem Wyższego Studium Handlowego. Od 1936 r. był zatrudniony na Uniwersytecie Jagiellońskim na zasadzie prac zleconych jako profesor tytularny (Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego nie zgodziło się na rozdzielenie katedry prawa politycznego i prawa narodów). We wrześniu 1938 r. przekształcił Wyższe Studium Handlowe w Akademię Handlową. 6 listopada 1939 r. został aresztowany w czasie Sonderaktion Krakau. Osadzono go chwilowo w więzieniu Montelupich, potem w koszarach przy ul. Mazowieckiej w Krakowie. 9 listopada 1939 r. wywieziono go do więzienia we Wrocławiu. Tam w wyniku interwencji rządu wegierskiego odłączono go od pozostałej grupy profesorów, których wywieziono do KL Sachsenhausen. W pierwszych dniach grudnia 1939 r. został zwoniony z więzienia. Na krótko wrócil do mieszkania przy ul. Karmelickiej w Krakowie, a nastepnie wyjechał do swojego majątku w Żydowie. Tam mieszkał do końca wojny pracując naukowo. W 1945 r. jego majątek rozparcelowano w refach reformy rolnej. Wrócił do Krakowa. Podjął zajęcia dydaktyczne. 6 marca 1945 r. został aresztowany w Miechowie przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Po interwnecji władz Uniwersytetu Jagiellońskiego zwolniono go na poczatku kwietnia 1945 r. Jako profesor tytularny Uniwersytetu Jagiellońskiego prowadził wykłady i seminarium na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Równolegle objął kierownictwo Katedry Organizacji Handlu na Akademii Handlowej. W 1946 r. wybrano go na stanowisko rektora Akademii Handlowej (Prezydent Krajowej Rady Narodowej zatwierdził ten wybór). Uzyskał wówczas urlop od prac na Uniwersytecie. Jako były obszarnik i współwłaściciel Akademii pozostawał w konflikcie z tamtejszą komórką Polskiej Partii Robotniczej. Pod naciskiem komunistów zrezygnował w lutym 1949 r. ze stanowiska rektora. W listopadzie 1950 r. zwolniono go z etatu w Wyższej Szkole Ekonomicznej (upaństwowionej 1 września 1950 Akademii Handlowej), pozostawiając mu prowadzenie wykładów w charakterze profesora kontraktowego. W roku akademickim 1950/1951 kierował jeszcze Katedrą Organizacji i Techniki Handlu. 1 października 1951 r. odebrano mu prowadzenie katedry i zawieszono jego wykłady i seminarium. Pozostał formalnie pracownikiem katedry stopniowo jednak usuwano go z różnych komisji uczelnianych. Po odwilży październikowej 1956 r. przywrócono mu funkcję wykładowcy zagadnień handlu zagranicznego. W maju 1957 r. Centralna Komisja Kwalifikacyjna przywróciła mu tytuł profesora zwyczajnego (brak informacji kiedy go utracił). Nie udało się jednak zatrudnić go na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1958 r. mianowano go kierownikiem nowoutworzonego Zakładu Handlu Zagranicznego Akademii Handlowej. 1 października 1960 przeszedł na emeryturę. Do 1965 r. prowadził na zasadzie zlecenia seminarium magisterskie z handlu zagranicznego.          
Zmarł 13 listopada 1974 r. w Krakowie. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim. 
Od 1917 r. był żonaty z Rudolfiną Lauffer (urodzona w 1888 r., Węgierką, córką cesarskiego oficera, zmarłą 9 grudnia 1973 r.). Miał córkę Dolę Marię (urodzoną w 1918 r., zamężną Bukowską).      
Archiwum Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Teczka osobowa K. 20/414; Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. WP II 86 k. 86, teczka osobowa S II 619; Akademia Ekonomiczna w Krakowie w ubiegłym półwieczu, Kraków 1975, s. 22, 61–2, 98, 179; Bolewski Andrzej, Pierzchała Henryk, Martyrologia profesorów Akademii Górniczej w hitlerowskich więzieniach i obozach koncentracyjnych, Kraków 1985; Cyprian Tadeusz, Sawicki Jerzy, Nie oszczędzać Polski, Warszawa 1962, s. 149; Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kr. 1969, s. 273; Małecki Jan M., Zygmunt Jan Sarna. Biogram. https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/zygmunt-jan-sarna [dostęp 4 III 2020]; Who’s who in Central and East-Europe 1933/34, Zurich 1935; Poznański Stanisław, Zaborowski Jan, Sonderaktion Krakau, Warszawa 1964, s. 70, 124; Urbańczyk Stanisław, Uniwersytet za kolczastym drutem, Kraków 1969, s. 32; Współczesna kultura polska: nauka, literatura, sztuka: życiorysy uczonych, literatów i artystów z wyszczególnieniem ich prac, red. Antoni Peretiatkowicz, Michał Sobeski, Poznań 1932; Wyrok na Uniwersytet Jagielloński 6 listopada 1939, Kra 1989 s. 78–9 (fot.);