Z Małopolska w II Wojnie Światowej

STERNBACH Leon Samuel.        
Urodzony 2 lipca 1864 r. w Drohobyczu w rodzinie żydowskiej. Syn Józefa (urzędnika bankowego) i Antoinette z d. Goldhammer. Miał siostrę Cecylię (zamężną Chajes) i brata. Był uczniem gimnazjum w Drohobyczu. W latach 1882-1883 studiował filologię na uniwersytecie w Lipsku, a następnie w Dreźnie. Kontynuował studia w Wiedniu w latach 1883-1885. W 1885 r. obronił w Wiedniu pracę doktorską. Prowadził badania naukowe w archiwach Wiednia, Heidelbergu, we Francji i we Włoszech. W 1889 r. uzyskał habilitację na Uniwersytecie Lwowskim. Zatrudniono go na stanowisku docenta w III Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1892 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym i zarazem kierownikiem III Katedry Filologii Klasycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1894 r. krakowska Akademia Umiejętności powołała go na swojego członka-korespondenta. W 1897 r. otrzymał nominację na stopień profesora zwyczajnego. W 1902 r. wybrano go na członka czynnego Akademii Umiejętności w Krakowie. W 1903 r. odmówił objęcia kierownictwa katedry bizantynistyki Uniwersytetu Wiedeńskiego. Nie objął także proponowanego mu stanowiska w Bibliotece Watykańskiej, w której prowadził systematyczne badania. W 1904 r. wybrano go na stanowisko dziekana Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1905-1919 był przedstawicielem Uniwersytetu Jagiellońskiego w Radzie Szkolnej Krajowej. We wrześniu 1914 r. wybrany go do C. K. Rady Szkolnej Krajowej dla Galicji. W 1916 r. mianowano go dyrektorem Komisji Egzaminacyjnej dla nauczycieli szkół średnich. W 1918 r. otrzymał tytuł doctora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1927r. został przewodniczącym Komisji Filologicznej Polskiej Akademii Umiejętności. Od 1933 r. pracował na stanowisku dyrektora Wydziału I Polskiej Akademii Umiejętności. Był członkiem Komisji Orientalistycznej. W 1934 r. reprezentował Uniwersytet Jagielloński w czasie obchodów jubileuszu 500-lecia Uniwersytetu w Katanii. W 1935 r. przeszedł na emeryturę z tytułem profesora honorowego. Należał Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Był członkiem Akademii Umiejętności w Pradze Czeskiej. Działał w Austriackim Instytucie Archeologicznym, w Society for the Promotion of Hellenic Studies w Londynie. Chorował na cukrzycę. Został aresztowany 6 listopada 1939 r. w czasie Sonderaktion Krakau. Przy aresztowaniu zrewidowano go. Po przewiezieniu krytą ciężarówką przez Gołębią, Wiślną, Zwierzyniecką, Podwalem, Karmelicką, Alejami Trzech Wieszczów do więzienia Montelupich został wpisany do więziennej ewidencji. 7 listopada 1939 r. ok. 10,00 rano przewieziono go do koszar 20. pułku piechoty przy ul. Mazowieckiej. 9 listopada 1939 r. został wywieziony koleją z Krakowa-Łobzowa do więzienia we Wrocławiu. 10 listopada 1939 r. osadzono go w więzieniu karnym przy Kletschkauerstrasse 31 (obecnie ul. Kleczkowska) lub więzieniu śledczym przy Freiburgerstrasse (obecnie ul. Świebodzka). 27 listopada 1939 r. po godz. 20,00 został przewieziony karetką więzienną na dworzec główny we Wrocławiu. Po dwugodzinnym oczekiwaniu w tunelu pod torami kolejowymi zapędzono go do pociągu. 28 listopada 1939 r. z przystanku leśnego za stacją kolejową w Oranienburgu około godz. 16,00 w padającym deszczu ze śniegiem przepędzono go do bramy KL Sachsenhausen i poddano procedurze przyjęcia (kąpiel, strzyżenie, odebranie ubrań, pieniędzy i zegarków, wydanie obozowych pasiaków. 29 listopada 1939 r. zapoznano go z regulaminem obozowym i przydzielono do baraku. W KL Sachsenhausen był owrzodzony.    
20 lutego 1940 r. został zatłuczony kijem przez dozorcę Gustawa Sorge w KL Sachsenhausen. Ciało spopielono w obozowym krematorium. Jego symboliczna mogiła znajduje się na cmentarzu żydowskim przy ul. Miodowej w Krakowie.  
Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta, Złotym Krzyżem Zasługi.      
Od 1897 r. był żonaty z Leontyną Epstein (zmarłą w 1946 r. w Krakowie). Miał córkę Helenę (zamężną Odrzywolską).           
Cieślak Tadeusz, Oranienburg - Sachsenhausen. Hitlerowskie obozy koncentracyjne 1933 – 1945, Warszawa 1972 s. 75, 82; Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 3: P-Z, Wrocław 1985, s. 314-318; Bonarowska Zofia, Losy i zawartość materiałów rękopiśmiennych Leona Sternbacha, „Sprawozdania Polskiej Akademii Nauk w Krakowie” 1987 nr 31, z. 2, s. 9-10; Ceran Waldemar, Historia i bibliografia rozumowana bizantynologii polskiej 1800-1998, Łódź 2001, t. 1, s. 26-29; Ceran Waldemar, Początki i etapy rozwoju bizantynologii polskiej, wyd.2 popr. i uzup., Poznań 2006; Chajes Wiktor, Semper Fidelis. Pamiętnik, Kraków 1997; Gawęda Stanisław, Uniwersytet Jagielloński w okresie II wojny światowej, Kraków 1986, s. 50; Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 273; Hammer Seweryn, Leon Sternbach, filolog i bizantynista 1864-1940, „Eos” 1941 z. 1, s. 9-53; Korus Kazimierz, Sternbach Leon Samuel (1864-1940)[w:] Polski Słownik Biograficzny, T. 43, Wrocław 2004-2005, s. 473-475; Lista strat kultury polskiej, Warszawa 1947, s. 262; S. Jerzy, Kto to przypomni Niemcom?http://web.archive.org/web/20110719042740/http://lists.ceti.pl/pipermail/wiec/ 20071011/011790.html [dostęp 19 czerwca 2020]; Sękowski Jan, Leon Sternbach (1864-1940), „Meander” 1955 nr 10 z. 3, s. 158-160; Sinko Tadeusz, Leon Sternbach w czterdziestolecie działalności profesorskiej, „Kwartalnik Klasyczny” 1932 nr 6 s. VII-XIII; Urbańczyk Stanisław, Uniwersytet za kolczastym drutem, Kraków 1969, s. 129; Witczak Krzysztof Tomasz, Sternbach Leon[w:] Jerzy Starnawski (red.), Słownik badaczy literatury polskiej, t. 5, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2002, s. 283-285; Wnuk Włodzimierz, Mortui sunt ut liberi vivamus, „Kierunki” 1964 nr 20 s. 6; Wolas Stefan, Odezwa Prezydenta miasta Krakowa, „Dziennik Polski” 1945 nr 188, s. 1; Z Rady Szkolnej Krajowej, „Nowa Reforma” 1914 nr 413, s. 1;