Z Małopolska w II Wojnie Światowej

SZUMOWSKI Władysław.
Urodzony 26 marca 1875 r. w Warszawie. Syn Ildefonsa i Kazimiery z d. Morzyckiej. Osierocony przez ojca w niemowlęctwie, a przez matkę we wczesnym dzieciństwie był wychowywany przez dalszych krewnych. Do gimnazjum uczęszczał początkowo w Warszawie. Maturę zdał w Parnawie. Od 1893 r. studiował na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu w Petersburgu. Po ukończeniu tamtejszego uniwersytetu powrócił do Warszawy. Studiował medycynę. Studia medyczne ukończył w 1899 r. Wyjechał do Fryburga, gdzie podjął pracę w Zakładzie Fizjologii. Był kierownikiem oddziału bakteriologicznego. W 1901 r. przeniósł się na Uniwersytet w Heidelbergu. Prowadził badania nad strukturami białkowymi. W grudniu 1901 r. zachorował na gruźlicę. Musiał opuścić Heidelberg. Przeniósł się do Krakowa, potem do Zakopanego. Odcięty od możliwości praktycznych badań poświęcił się pracom teoretycznym z filozofii, historii i psychologii. W 1903 r. podjął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu we Lwowie. Przerywał je z powodów zdrowotnych i odbywał kuracje w Zakopanem. W 1906 r. ostatecznie ukończył Uniwersytet we Lwowie. Od 1906 r. pracował w Klinice Patologii i Terapii Szczegółowej we Lwowie. W 1907 r. otrzymał stopień doktora filozofii i historii, a także stopień doktora wszechnauk lekarskich. Od 1908 r. prowadził nadobowiązkowe wykłady z historii medycyny. Przeniósł się do Szczawnicy, gdzie pracował jako lekarz uzdrowiskowy. W czasie I wojny światowej został ewakuowany do Kijowa. Wykładał tam historię i metodologię nauk przyrodniczych w Polskim Kolegium Uniwersyteckim. W 1916 r. był współzałożycielem i redaktorem „Polskiego Miesięcznika Lekarskiego”. W 1917 r. został naczelnym lekarzem w Polskim Komitecie Pomocy Sanitarnej. W 1918 r. wrócił do Lwowa. Na początku 1919 r. wyjechał do Warszawy. Pracował jako radca w Ministerstwie Zdrowia. Starał się o utworzenie na uniwersytetach w Krakowie, Lwowie, Poznaniu, Warszawie i Wilnie katedr historii i filozofii medycyny. Od 1920 r. z tytułem profesora zwyczajnego prowadził Katedrę Historii i Filozofii Medycyny Uniwersytetu Jagiellońskiego. Współtworzył jej program dydaktyczny. W 1924 r. zainicjował zorganizowania pierwszego zjazdu polskich historyków medycyny. W 1925 r. współorganizował Krakowskie Towarzystwo Miłośników Medycyny. W 1938 r. został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. W tym samym 1938 r. wybrano go na stanowisko dziekana Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Został aresztowany 6 listopada 1939 r. w czasie Sonderaktion Krakau. Przy aresztowaniu zrewidowano go. Po przewiezieniu krytą ciężarówką przez Gołębią, Wiślną, Zwierzyniecką, Podwalem, Karmelicką, Alejami Trzech Wieszczów do więzienia Montelupich został wpisany do więziennej ewidencji. 7 listopada 1939 r. ok. 10,00 rano przewieziono go do koszar 20. pułku piechoty przy ul. Mazowieckiej. 9 listopada 1939 r. został wywieziony koleją z Krakowa-Łobzowa do więzienia we Wrocławiu. 10 listopada 1939 r. osadzono go w więzieniu karnym przy Kletschkauerstrasse 31 (obecnie ul. Kleczkowska) lub więzieniu śledczym przy Freiburgerstrasse (obecnie ul. Świebodzka). 27 listopada 1939 r. po godz. 20,00 został przewieziony karetką więzienną na dworzec główny we Wrocławiu. Po dwugodzinnym oczekiwaniu w tunelu pod torami kolejowymi zapędzono go do pociągu. 28 listopada 1939 r. z przystanku leśnego za stacją kolejową w Oranienburgu około godz. 16,00 w padającym deszczu ze śniegiem przepędzono go do bramy KL Sachsenhausen i poddano procedurze przyjęcia (kąpiel, strzyżenie, odebranie ubrań, pieniędzy i zegarków, wydanie obozowych pasiaków. 29 listopada 1939 r. zapoznano go z regulaminem obozowym i przydzielono do baraku. 8 lutego 1940 r. zwolniono go z obozu, w bardzo złym stanie zdrowia. Wrócił do Krakowa. W 1945 r. powrócił do kierowania katedrą. W 1947 r. objął kierownictwo Komitetu do Badania pierwszeństwa polskich odkrywców wyodrębnionego z Komisji Historii Medycyny i Nauk Matematyczno-przyrodniczych Polskiej Akademii Umiejętności. W 1948 r. pod pozorem słabego zdrowia przeniesiono go w stan spoczynku. Na mocy decyzji władz w Warszawie zawieszono wykłady z historii i filozofii medycyny. Działał w Komisji Historii Medycyny i Nauk Matematyczno-przyrodniczych Polskiej Akademii Umiejętności. Do 1953 r. pozostawał prezesem Komisji Klasyków Przyrodoznawstwa i Medycyny Polskiej Akademii Umiejętności.     
Zmarł 5 kwietnia 1954 r. w Krakowie. Pochowano go na cmenttarzu rakowickim.          
Miał syna Adama (komendanta Placówki Armii Krajowej Szczawnica używającego pseudonimu “Bartek”, zmarłego w 1944 r.)  
Gajda Zdzisław, Szumowski Władysław, [w:] Słownik biograficzny polskich nauk medycznych XX wieku, Warszawa 1991, t. 1, s. 106-108; Gryglewski Ryszard W. Historia i filozofia medycyny Władysława Szumowskiego na tle rozwoju historii i filozofii medycyny w Europie i Polsce, Kraków 2010; Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 186; S. Jerzy, Kto to przypomni Niemcom? http://web.archive.org/web/20110719042740/http://lists.ceti.pl/pipermail/wiec/20071011/011790.html [dostęp 19 czerwca 2020]; Sroka Stanisław Tadeusz, Władysław Szumowski, [w:] Polski Słownik Biograficzny, Wrocław 2013-1014, t. XLIX, s. 371–373; Węglarz Barbara Alina, Spacerkiem po starej Szczawnicy i Rusi Szlachtowskiej, 2011, s. 141–142; Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47, 407;