Z Małopolska w II Wojnie Światowej
SKOWROŃSKI Andrzej „Andrzej”,
„Konar” (1923-1993), oficer Armii
Krajowej
Urodzony 24 listopada 1923 r. w Tarnobrzegu. Syn Władysława, pracownika Urzędu Miejskiego w Tarnobrzegu i Zofii z d.
Golińskiej. Miał rodzeństwo Matyldę i Romualda. Po ukończeniu szkoły powszechnej uczęszczał do Gimnazjum im. Hetmana Jana
Tarnowskiego w Tarnobrzegu. Do wybuchu wojny ukończył trzy klasy gimnazjum. W czasie nauki w
gimnazjum był członkiem I Drużyny Harcerzy im. gen. H. Dąbrowskiego. W październiku 1939 r. został członkiem tajnej piątki starszoharcerskiego zastępu „Orły”. Zastęp ten wykonał m.in. plan Tarnobrzega z naniesieniem
wszystkich kwater niemieckich oraz biur i urzędów okupanta. W grudniu 1940 r.
uczestniczył w harcerskiej
akcji zbierania żywności,
którą obdarowano
głównie rodziny wojskowych
poległych we
wrześniu 1939 r. Na
przełomie lat 1940/1941
został kolporterem
„Odwetu”. W marcu 1941 r., po fali
aresztowań wśród członków organizacji, zagrożony aresztowaniem, musiał się ukrywać. Zamieszkał w Józefowie, między Staszowem a Osiekiem.
Został członkiem zespołu redakcyjnego „Odwetu” i zajmował się jego kolportażem w południowej części powiatu iłżeckiego. Gdy w 1942 r. cały zespół ludzi skupionych wokół Władysława Jasińskiego „Jędruś” stał się oddziałem partyzanckim, został jednym z jego pierwszych członków. 3 marca 1942 r., razem z
dziesięcioma „Jędrusiami”, wyjechał do Warszawy na kurs
motocyklowo-samochodowy. Kurs trwał od 10 marca do 15 kwietnia 1942 r. Uczęszczali do szkoły inżyniera Sroczyńskiego. Po zakończeniu kursu zdał egzamin i uzyskał prawo jazdy. Kurs ten
wynikał z
dalekosiężnych planów
Władysława Jasińskiego, który zamierzał stworzyć jednostkę zmotoryzowaną. W lipcu 1942 r., wraz z
braćmi Zygmuntem i Stefanem
Malinowskimi, został
wysłany przez Władysława Jasińskiego na Wołyń, w celu zorganizowania tam placówki „Odwetu”. Patrol dotarł tylko do Przemyśla, gdzie wszyscy zostali aresztowani
przez policję
ukraińską pod zarzutem szpiegostwa na rzecz
Związku Sowieckiego. Po
przekazaniu gestapo, udało
im się zbiec. Po powrocie do
oddziału brał udział w większości akcji dywersyjnych i
zaopatrzeniowych. Był
kierowcą zarekwirowanych
Niemcom samochodów. Uczestniczył w likwidacji szpicli skazanych na karę śmierci. 12 marca 1943 r. uczestniczył w rozbiciu więzienia w Opatowie. 29 marca 1943 r.
brał udział w rozbiciu więzienia w Mielcu, pełniąc funkcję dowódcy ubezpieczenia. W odwecie
gestapo, znając jego
nazwisko jako członka
oddziału,
aresztowało jego rodziców
oraz rodzeństwo
Matyldę i Romualda. W maju i
czerwcu 1943 r. uczestniczył
w zajęciach partyzanckiej
szkoły. Po zakończeniu nauki zdał tzw. małą maturę. We wrześniu 1943 r., gdy nowy dowódca
oddziału Józef
Wiącek „Sowa” podjął decyzję o wznowieniu wydawania „Odwetu”, został redaktorem i pracownikiem technicznym.
Pełnił również funkcję kolportera pisma. W grudniu 1943 r.
uczestniczył w spotkaniu z
Inspektorem Rejonowym Inspektoratu Armii Krajowej Sandomierz, podpułkownikiem Antonim Żółkiewskim „Lin” w celu ustalenia warunków
przystąpienia
oddziału „Jędrusiów” do Armii Krajowej. Od 15 grudnia 1943
r. do marca 1944 r. brał
udział w kursie
podchorążych dla
młodszych dowódców
prowadzonym przez kapitana Tadeusza Strusia „Kaktus” . Po jego zakończeniu pomyślnie zdał egzamin, uzyskując awans na stopień plutonowego podchorążego. W lipcu 1944 r., w momencie
rozpoczęcia akcji
„Burza”, oddział „Jędrusiów” został uformowany w kompanię, która weszła w skład 2. pułku piechoty Legionów Armii Krajowej.
Został zastępcą dowódcy, a później dowódcą plutonu. Wziął udział we wszystkich walkach pułku wchodzącego w skład Radomsko-Kieleckiego Korpusu Armii
Krajowej. W grudniu 1944 r. zgrupowanie zostało rozwiązane, a żołnierzy mających
domy rodzinne po wschodniej stronie frontu, rozmieszczono na kwaterach w
okolicznych wsiach. W jesieni 1945 r. podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu
Łódzkiego. 25 czerwca 1946
r. został aresztowany i
przewieziony do więzienia
Wojewódzkiego Urzędu
Bezpieczeństwa Publicznego w
Kielcach. W więzieniu
przeszedł okrutne,
dziewięciomiesięczne śledztwo. Oskarżono go o mordowanie Żydów i Rosjan oraz ukrywanie broni.
Ponieważ
wytrzymał tortury i do
niczego się nie
przyznał, został zwolniony. Wrócił na Uniwersytet i ukończył studia prawnicze. Pracował jako radca prawny w Zakładach Przemysłu Bawełnianego w Łodzi. W listopadzie 1990 r., po
śmierci drugiego dowódcy
oddziału Józefa
Wiącka, został seniorem Środowiska byłych Żołnierzy Oddziału
Partyzanckiego „Jędrusie”.
Zmarł 2 stycznia
1993 r. w Łodzi,
został pochowany na Starym
Cmentarzu w Łodzi.
Odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy
(za bohaterstwo w czasie akcji „Burza”, numer
12985).
Był żonaty z Haliną de Gau, miał syna Marka.
Borzobohaty Wojciech,
„Jodła”. Okręg Radomsko-Kielecki ZWZ-AK
1939-1945, Warszawa 1988; Dąbrowski Eugeniusz, Bez broni, Warszawa 1990; Dąbrowski Eugeniusz, Szlakiem „Jędrusiów”,
Kraków, 1992; Dąbrowski
Eugeniusz, Gdy bój się już skończy...,
Warszawa 1989; Dąbrowski
Eugeniusz, Trzy uderzenia na Mielec, [w:] Jasnogórskie śluby „Jędrusiów”, Wrocław 1997; Dąbrowski Eugeniusz, Relacja [w:] Tropem zbrodni stalinowskich, Materiały Ogólnopolskiego Sympozjum
„Zbrodnie stalinowskie
wobec Polski”,
Chańcza 5-7 października 1990, Staszów 1992; Gruszczyński W., Odwet - Jędrusie,
Staszów 1995; Korczak M, Życie na włosku, Staszów 1995; Kuksz
H.„Selim”, „Jędrusiowa dola”, 1994; Łukomski G., Polak B., Suchcitz A.,
Kawalerowie Virtuti Militari 1792-1945. Wykazy
odznaczonych za czyny z lat 1863-1864, 1914-1945,
Koszalin 1997; Pawlikowski M., Dziebałtów - dziewięć odłamków „Ghandiego”, [w:] Jasnogórskie...; Rutkowski
K., „Jędrusiowa”
dola, partyzancka dola..., [w:] Jasnogórskie... ; Skowroński A., Przyczółek
sandomiersko-baranowski, [w:] Jasnogórskie...; Skowroński A., Relacja, [w:] Tropem zbrodni stalinowskich...;
Skowroński A.,
„Odwet” na ziemi staszowskiej, „Goniec
Staszowski”, nr 9,
grudzień 1990;
Skowroński A.,
50 lat temu, „Goniec Staszowski”, nr 6, czerwiec 1991;
Skowroński A.,
Jeszcze uwag kilka o „Odwecie”, „Goniec Staszowski”, 1992, nr 12; Wesołowski Z., Order Virtuti Militari i jego kawalerowie, Miami 1992; informacje Tadeusza Szewery z Łodzi.