Z Małopolska w II Wojnie Światowej

SPYCHALSKI Józef „Czarny”, „Grudzień”, „Jurand”, „Lawina”, „Luty”, „Maciej”, „Socha”, „Soroka”, „Stryjek”, „Taran”, „Włast”, używał nazwisk Józef Jurand, Józef Szymborski (1898 – 1944), oficer Wojska Polskiego.        
Urodzony 19 marca 1898 r. w Łodzi. Syn Józefa (majstra włókienniczego) i Franciszki z d. Liśkiewicz. Miał brata Mariana (marszałka ludowego Wojska Polskiego). Od najmłodszych lat brał udział w ruchu niepodległościowym. Był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej. Jesienią 1918 r. uczestniczył w akcjach rozbrajania Niemców. Od 1918 r. podjął służbę stałą w Wojsku Polskim. W 1919 r. został awansowany na stopień porucznika. Podczas wojny polsko – bolszewickiej służył w 28. pułku piechoty Strzelców Kaniowskich. Od 1924 r. służył w 70. pułku piechoty w Pleszowie. W 1925 r. otrzymał awans na stopień kapitana. W 1938 r. został w stopniu majora dowódcą Baonu Stołecznego w Warszawie, na którego czele we wrześniu 1939 r. brał udział w obronie stolicy na odcinku Warszawa – Północ. Po kapitulacji Warszawy nie poszedł do niewoli niemieckiej i natychmiast wstąpił szeregi Służby Zwycięstwu Polski. Przysięgę konspiracyjną złożył 28 września 1939 r. Został pierwszym komendantem Okręgu Lubelskiego Służby Zwycięstwu Polski (od początku 1940 r. Związku Walki Zbrojnej), który organizował od podstaw. Występował wówczas pod pseudonimami „Socha” i „Stryjek” oraz pod fałszywym nazwiskiem Józef Jurand. Ze względu na zagrożenie aresztowaniem w połowie 1940 r. został przeniesiony do sztabu Głownej Komendy Związku Walki Zbrojnej i otrzymał awans na stopień podpułkownika. Natomiast jesienią 1940 r. skierowano go na stanowisko komendanta Obszaru Północno-Wschodniego Związku Walki Zbrojnej. 17 lub 18 listopada 1940 r. został aresztowany przez NKWD w Morusach koło Tykocina, w drodze do Wilna. Po zawarciu układu Sikorski-Majski został zwolniony z wiezienia. Wstąpił do Armii Polskiej, formowanej na terenach ZSRR przez generała dywizji Władysława Andersa. Generał Władysław Sikorski , w czasie swojej wizyty w ZSRR w grudniu 1941 r. spośród licznego grona oficerów formującego się sztabu Armii Polskiej, wziął ze sobą w drodze powrotnej do Londynu jedynie jego. Przeszkolono go w ośrodku dla cichociemnych i 6 marca 1942 r. awansowano na stopień pułkownika. Nocą z 30 na 31 marca 1942 r. został zrzucony do kraju w ramach operacji lotniczej „Legging”. Zgodnie z tradycją powinien zostać wówczas awansowany na kolejny stopień, w tym wypadku mianowany na stopień generalski. Otrzymał specjalne pełnomocnictwa od generała Władysława Sikorskiego. Przeznaczono go na stanowisko zastępcy Komendanta Głównego Armii Krajowej (funkcji tej nigdy nie objął). Wylądował poza placówką zrzutową w rejonie Tłuszcza i samodzielnie przedostał się do Stanisławowa. 11 maja 1942 r. objął funkcję inspektora Komendy Głównej Armii Krajowej. 1 listopada 1942 r. został mianowany komendantem Okręgu Krakowskiego Armii Krajowej. Używał wówczas pseudonimu „Luty”. Zorganizował przede wszystkim Sztab Okręgu, usamodzielnił Podokręg Rzeszowski, rozwinął Kedyw, zaktywizował działalność oddziałów partyzanckich i wywiadu, pomocniczą służbę wojskową itp. Reorganizacja trwała do wiosny 1943 r., a jej rezultatem było utworzenie we wszystkich ośmiu Inspektoratach Okręgu oddziałów dyspozycyjnych i plutonów dywersyjnych na szczeblach Obwodów oraz nowych oddziałów leśnych. Obok prac organizacyjnych nasiliła się działalność sabotażowo-dywersyjna. Od 1942 r. prowadził pertraktacje scaleniowe z komendantem Okręgu Małopolskiego Batalionów Chłopskich Narcyzem Wiatrem „Zawojna”. W drugiej połowie 1943 r. powołał do sztabu Inspektoratu Krośnieńskiego Armii Krajowej J. Janaska z Polskiej Partii Socjalistycznej Wolność Równość Niepodległość. Zimą 1944 r. poczyniono przygotowania do utworzenia na wiosnę szerokiego frontu działań bojowych, a wiosną i latem 1944 r. działania przeszły w fazę walk partyzanckich. Rezultaty tych walk były w znacznym stopniu jego zasługą. Początkowo mieszkał przy ul. Brodzińskiego, później u mianowanego przez siebie oficerem do specjalnych poruczeń Franciszka Ponickiego. 24 marca 1944 r. został aresztowany przez gestapo przy ul. Sebastiana 23 w Krakowie. Osadzono go w specjalnie zabezpieczonej celi na II piętrze więzienia Montelupich. Pomimo specjalnych środków bezpieczeństwa zdołał nawiązać grypsowy kontakt z Komendą Okręgu. Planowana akcja jego odbicia nie powiodła się. Wyższy dowódca SS i Policji w Generalnym Gubernatorstwie SS-Gruppenführer Wilhelm Koppe usiłował nakłonić go do współpracy, zezwolono mu na widzenie z żoną co było wyjątkowym przypadkiem. Wywieziono go z więzienia przy ul. Montelupich w głąb III Rzeszy.        
Został zamordowany w sierpniu 1944 r. w KL Sachsenhausen. Wg innych źródeł zamordowano go jeszcze w więzieniu Montelupich.        
Odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari IV i V klasy, Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych i Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami.        
Był żonaty.        
CAW akta personalne AP 16140, AP 31849, KNzM 6.06.1931, KZ 23-489, odrzucono 4.05.1936; Bartosz Władysław, Płk Józef Spychalski (1898-1944) „Luty” (Komendant Okręgu Krakowskiego AK od XI 1942 do III 1944), „Zeszyty Wojnickie” 1997 r.; Bratko Józef, Gestapowcy, Kraków 1985; Bystrzycki Przemysław, Znak cichociemnych, Warszawa 1985; Dąbrowa-Kostka Stanisław, Przygotowania do rozbicia więzienia Montelupich, „W Marszu 1939-1945” nr 9; Dąbrowa-Kostka Stanisław, W okupowanym Krakowie, Warszawa 1972; Fieldorf Maria, Zachuta Leszek, Generał „Nil” August Emil Fieldorf, Warszawa 1993; Głowacki L., Obrona Warszawy i Modlina 1939, Warszawa 1985; Grzywacz-Świtalski Łukasz, Z walk na Podkarpaciu, Warszawa 1971; Jankowski Stanisław Maria, Monte, Warszawa 1983; Kostka Stanisław, Próba odbicia płk Spychalskiego, „Tygodnik Powszechny” nr 22/1963; Ney-Krwawicz Marek, Komenda Główna Armii Krajowej 1939-1945, Warszawa 1990; Rocznik oficerski 1932, Warszawa 1932; Siemaszko Z., Narodowe Siły Zbrojne, Londyn 1982; Stachiewicz Piotr, Parasol. Z dziejów oddziału do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej AK, Warszawa 1981; Ślaski Jerzy, Bitwa-Fundament, Warszawa 1985; Tucholski Jędrzej, Cichociemni, Warszawa 1989; Walter-Janke Zygmunt, Książka o Wachlarzu, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1986 nr 3 s. 232-240; Wnuk W., Walka podziemna na szczytach, Warszawa1980; Żaroń Piotr, Armia Polska w ZSRR, Warszawa 1981;