Z Małopolska w II Wojnie Światowej
ZAGÓROWSKI Paweł „Góra”, „Góralik”, „Maciej”, „Strzemię” (1896 - 1946)
Urodzony 4
stycznia 1896 r. Jego matka pochodziła z Wiednia. Podczas nauki w gimnazjum należał do Związku
Strzeleckiego. Od 1914 r. służył w 5. pułku piechoty Legionów. W 1918 r.
był porucznikiem Wojska
Polskiego. Od marca do maja 1922 r. uczęszczał do
Studium Wychowania Fizycznego przy Uniwersytecie Poznańskim. Jesienią 1922 r. został wyznaczony na stanowisko kierownika
referatu Przysposobienia Wojskowego przy Dowództwie Okręgu Korpusu VIII Toruń. Awansowano go na stopień majora ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 r. W 1928 r.
został przeniesiony na
stanowisko dowódcy III batalionu 65. pułku piechoty, a następnie na stanowisko komendanta Okręgu Związku Strzeleckiego. W latach 1930 - 1932
studiował w Wyższej Szkole Wojennej. W 1935 r.
przeniesiono go w stan spoczynku, zamieszkał w Krakowie. W latach 1938 - 1939
był kierownikiem komórki
wojskowej, a potem dyrektorem administracyjnym Państwowych Zakładów Lotniczych w Mielcu. Nieoficjalnie
pełnił funkcję kierownika d/s bezpieczeństwa i zadań specjalnych na obszar Centralnego
Okręgu Przemysłowego. Mieszkał przy ul. Piłsudskiego w Mielcu.
Zorganizował
siatkę Dywersji
Pozafrontowej na wypadek wojny i zajęcia terenu przez nieprzyjaciela. Przed wojną był oficerem II Oddziału Sztabu Armii „Kraków”. Tuż przed wkroczeniem Niemców do miasta
polecił zniszczyć magazyny materiałów pędnych i unieruchomić obrabiarki w Państwowych Zakładach Lotniczych Mielec. 9
września 1939 r.
zameldował się w Warszawie u Kazimierza
Kierzkowskiego. 12 września
1939 r. został
wysłany do Tarnowa celem
stworzenia siatki dywersyjnej. Mianowano go wówczas kierownikiem
okręgowego
wydziału wojskowego
Organizacji Orła
Białego. Od 20 lub 22
września 1939 r.
pełnił funkcję komendanta Okręgu Kraków Organizacji Orła Białego. W początkach listopada 1939 r. odbył podróż do Lwowa, gdzie wyznaczył dr Jana Wereszyckiego na stanowisko
lokalnego komendanta Organizacji Orła Białego.
Odszukał żonę i córkę (ewakuowane z Mielca na wschód) i
zabrał je do Generalnego
Gubernatorstwa. Usiłował
bezskutecznie podporządkować sobie T.
Kułczyńskiego, komendanta Organizacji
Orła Białego w Mielcu. Po scaleniu Organizacji
Orła Białego ze Związkiem Walki Zbrojnej, w lutym 1940 r.,
został I zastępcą komendanta Związku Odwetu w Komendzie Obszaru
Południe Związku Walki Zbrojnej. Zdekonspirowany w
lipcu 1940 r., przeniesiono go do dyspozycji Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej w Warszawie. Od
jesieni 1940 r. do końca
1941 r. był szefem sztabu
Okręgu Łódź Związku Walki Zbrojnej. Zagrożony aresztowaniem został przeniesiony ponownie do Warszawy. Od
czerwca 1942 r. był
komendantem Okręgu
Śląskiego Armii Krajowej z
siedzibą w Krakowie.
Mieszkał przy ul. Dietla, w
tym samym lokalu mieściła
się również Baza Okręgu Śląskiego, lokal krakowskiego Związku Odwetu i odbywały się zajęcia tajnego nauczania, co świadczyło jednoznacznie, że nie zachowywano podstawowych zasad
konspiracji. W styczniu 1943 r. polecił W. Zychowi utworzenie oddziału partyzanckiego. W lipcu 1943 r.
ciężko
zachorował i we
wrześniu 1943 r.
wyjechał do szpitala w
Warszawie. Został awansowany
na stopień pułkownika dyplomowanego. W czasie
powstania warszawskiego 1944 r. był szefem sztabu Obwodu Mokotów Armii Krajowej. 18 sierpnia 1944 r.
w Wilanowie i Górze Kalwarii w imieniu Armii Krajowej bezskutecznie
omawiał z dowództwem wojsk
węgierskich
sprawę przejścia pułku honwedów na stronę powstania. Po upadku powstania
poszedł do niewoli
niemieckiej.
Zmarł najprawdopodobniej w 1946 r. (część źródeł podaje, że zmarł w 1945 r. w KL Mauthausen, inne
podają jako datę śmierci rok 1944).
Był żonaty,
przysposobił
córkę Zofię (pochodzenia żydowskiego, z rodziny żony).
Odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy,
Krzyżem
Niepodległości, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi.
Teczka personalna P.
Zagórowskiego - CAW; Dąbrowa - Kostka Stanisław, W okupowanym Krakowie, Warszawa 1972; Filar Alfons, Za pasem
broń. Z dziejów ruchu
oporu na Podhalu, Warszawa 1989; Mielec. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, Mielec
1988; Niekrasz Juliusz, Z dziejów AK na Śląsku,
Warszawa 1985; Ostasz Grzegorz, Krakowska
Okręgowa Delegatura
Rządu na Kraj 1941
– 45, Rzeszów 1996; Pluta - Czachowski Kazimierz, Konspiracja terenowa, „Kierunki” 1981 nr 35; Walter - Janke Zygmunt,
SZP - ZWZ - AK na Zachodnim Pogórzu
Karpat, „Najnowsze Dzieje Polski” 1968 nr 12; Walter - Janke Zygmunt, W
AK na Śląsku,
Katowice 1986;