Z Małopolska w II Wojnie Światowej

KAMIŃSKA Maria Stefania.       
Urodzona 10 grudnia 1912 r. w Jaśle k. Rzeszowa. Córka Jana Kochańskiego (urzędnika pocztowego) i Marii z d. Zajdek. Z powodu częstych zmian miejsca pracy ojca (Jasło, Krosno, Lwów) uczyła się na lekcjach prywatnych. Egzaminy z zakresu szkoły powszechnej złożyła w Jaśle, a gimnazjalne we Lwowie. Maturę zdała w 1930 r. Mieszkała we Lwowie przy ul. Kochanowskiego 16. Pracowała kolejno jako maszynistka, urzędniczka i kierowniczka kancelarii lwowskiej Izby Rzemieślniczej. Od lutego 1940 do czerwca 1941 r. była zatrudniona jako pielęgniarka w Poliklinice Lwowskiej. Następnie, do marca 1944 r., pracowała w tamtejszym Urzędzie Przemysłu, Handlu i Transportu. W listopadzie 1941 r. wstąpiła do ZWZ. Używała pseudonimów „Ada” i „Leszek”. Została zaprzysiężona przez organizatora i komendanta Inspektoratu Lwów-Miasto, płka Adolfa Galinowskiego, który w jej mieszkaniu zorganizował swój lokal konspiracyjny. Początkowo pełniła funkcję jego konspiracyjnej kancelistki, potem łączniczki. We wrześniu 1944 r. została zaprzysiężona ponownie do lwowskiej siatki NIE. Pracowała wtedy w Klinice Chorób Gruźliczych. W czerwcu 1946 r. została przesiedlona ze Lwowa i transportem kolejowym przyjechała do Krakowa. Przez granicę przewiozła maszynę do pisania. W eksterytorialnym Okręgu Lwowskim AK-WiN została łączniczką, maszynistką i kancelistką komendanta garnizonu mjr. Mariana Jędrzejewskiego. Utrzymywała kontakty z komendantem Okręgu ppłk. Anatolem Sawickim. W Krakowie współpracowała z Emilią Duzinkiewicz (punkt przy ul. Lubomirskiej 27), kierowniczką łączności konspiracyjnej Zofią Orlicz oraz łączniczkami Heleną Gawędą i Jadwigą Zawistowską (punkt „pocztowy” w oddziale Państwowego Urzędu Repatriacyjnego). Przewoziła podziemne wydawnictwa, korespondencję organizacyjną i wytyczne działalności do różnych miejscowości na Górnym i Dolnym Śląsku. 15 października 1946 r., zagrożona aresztowaniem, zlikwidowała swoje mieszkanie w Krakowie. Przeniosła się wówczas do Wrocławia, gdzie zamieszkała przy ul. Poznańczyka 13/3. Podjęła pracę referentki we wrocławskiej Izbie Rzemieślniczej. Nadal prowadziła punkt kontaktowy dla komendantów lwowskich Dzielnic eksterytorialnie i szkieletowo odtwarzanych w Polsce. Przez kilka tygodni przechowywała w piwnicy swojego domu archiwum organizacyjne mjr. M. Jędrzejewskiego. 25 marca 1948 r. została aresztowana we Wrocławiu przez funkcjonariuszy sekcji II Wydziału III Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Rewizję domową przeprowadził chorąży Tadeusz Łabuda przy świadkach Irenie Jakubowskiej i Annie Pitulance. Skonfiskował kartki z notatkami, plany miast (Gliwic i Krakowa), jedno zdjęcie i niemiecką maszynę do pisania „Erika” typu walizkowego. Rewizji osobistej dokonał zastępca kierownika sekcji II, referent Mieczysław Karcz, zabierając kartę ewakuacyjną i „przepowiednię Wernyhory” (z protokołu). Po aresztowaniu została pozbawiona trzypokojowego mieszkania i całego dobytku bez sądowego nakazu przepadku mienia. W Wydziale Śledczym Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego Wrocław dochodzenie wszczął specjalista od spraw lwowskich, podporucznik Józef Nowicki. 1 kwietnia 1948 r. sankcję prokuratorską wystawił major Jan Orliński. Przesłuchania prowadzili podporucznik J. Nowicki, chorąży Marian Sobieraj, chorąży Stanisław Wieczorek, referent Tadeusz Styła, referent Stanisław Janczak, podporucznik Jerzy Chyżewski (Wojewódzki Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego Bydgoszcz) i porucznik Tadeusz Ziarko (Wojewódzki Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego Kraków). W postępowaniu śledczym brał udział również chorąży Jerzy Banaszek. W czasie przesłuchań w toku śledztwa początkowo nie przyznawała się do niczego. Była bita przez śledczych i poddawana kilkunastogodzinnym „stójkom”. 11 października 1948 r. wyłączono ją ze sprawy majora M. Jędrzejewskiego. Dzień później akt oskarżenia opracował chorąży M. Sobieraj. 15 października 1948 r. o godz. 13 przeniesiono ją do wrocławskiego więzienia karno-śledczego nr 2 przy ul. Sądowej. 29 listopada 1948 r. została skazana przez Wojskowy Sąd Rejonowy we Wrocławiu (Sr. 894/48) pod przewodnictwem chorążego Tadeusza Piaseckiego na 8 lat więzienia. Oskarżał ją kapitanTeodor Gruszczyński (w sądownictwie wojskowym znalazł się z rekomendacji Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej), żądając 10 lat więzienia. Po wyroku umieszczono ją w więzieniu nr 1 przy ul. Kleczkowskiej we Wrocławiu. 16 lutego 1949 r. Najwyższy Sąd Wojskowy złagodził wyrok do 5 lat. 27 września 1949 r. została przetransportowana do Fordonu. Była tam zatrudniona przy produkcji czapek i pracach gospodarczych. Przebywała kolejno w celach zbiorowych nr 38, 22, 51 i 46. 7 stycznia 1952 r. została ukarana 48 godzinami „twardego łoża” za „urządzenie zabawy pod celą”. Została zwolniona 25 marca 1953 r. o godz. 13. Skonfiskowane wcześniej jej mieszkanie przydzielono wraz z wyposażeniem funkcjonariuszowi Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Po wyjściu z więzienia korzystała z pomocy Marii Polak w Krakowie. Przez dłuższy czas nie mogła otrzymać pracy. Następnie przeprowadziła się do Wrocławia, gdzie od 25 kwietnia 1953 r. pracowała jako kasjerka na kąpielisku „Różana”, a od 24 września 1953 r. w Biurze Projektów Budownictwa Komunalnego na stanowisku starszej ekonomistki. 29 sierpnia 1967 r. Sąd Wojewódzki we Wrocławiu uniewinnił ją od wszystkich oskarżeń z 1948 r.      
Dokładnej daty śmierci nie zdołano ustalić.
Od 1939 r. była zamężna z architektem Adolfem Kamińskim (zginął na froncie w czasie kampanii wrześniowej 1939 r. ).        
Wydział Ewidencji i Archiwum Delegatury UOP we Wrocławiu: Repertorium Wydziału Śledczego WUBP we Wrocławiu 7 VI 1947 - 2 XII 1949, sygn. 9/11, poz. 211; Terminarz spraw śledczych i aresztów WUBP we Wrocławiu 22 III 1948 - 12 VII 1949, sygn. 48/3, poz. 1079; Biuro Ewidencji i Archiwum UOP w Warszawie: Nielegalna organizacja AK i WiN Okręg Lwowski (charakterystyka i kwestionariusze osobowe), opr. z SB lat 1986 – 1987, sygn. 18/WUSW Wrocław; Archiwum Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu: akta śledczo-sądowe M. Kamińskiej, sygn. 894/48 (w połowie spalone); akta odszkodowawcze M. Kamińskiej, sygn. IV Kow (1), sygn. 127/67 (2); Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu – Instytut Pamięci Narodowej we Wrocławiu: teczka więzienna M. Kamińskiej, sygn. W 419; Archiwum Państwowe we Wrocławiu: teczka nadzoru prokuratorskiego M. Kamińskiej, sygn. Pr. II 2457; Centralne Biuro Adresowe: kartoteka osobowa (brak aktualnych danych); Balbus Tomasz, Kamińska Maria Stefania [w:] Małopolski Słownik Biograficzny Uczestników Działań Niepodległościowych 1939-1956 t. 5 Kraków 1999, s. 39-41; Eksterytorialny Okręg Lwowski WiN. Procesy komórki legalizacji i łączności, „Nike”, Warszawa, nr 44, 1998, s. 33; Kupiec W., Procesy odszkodowawcze członków AK i WiN z terenu Lwowa i województwa lwowskiego w Sądzie Wojewódzkim we Wrocławiu w latach 1960 - 1969, „Semper Fidelis. Pismo Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich”, Wrocław, nr 1 (24), I-II 1995, s. 6;