Z Małopolska w II Wojnie Światowej
MACHAJ Adam.<span style="mso-tab-count: 1" />
Urodzony 21 grudnia 1903 r. Syn Wojciecha. Mieszkał przy ul. Parkowej 15.
Pracował w Polskich Kolejach Państwowych. We wrześniu 1939 r. poszedł na
wschód. Wrócił do Krakowa. Od października 1939 r. pracował jako kasjer
biletowo-bagażowy w Płaszowie. Od listopada 1939 r. działał w konspiracji.
Kolportował „Wolność”. Prowadził punkt kontaktowy. Rejestrował transporty
wojskowe. Wyrabiał fałszywe dokumenty. Wprowadził Mikołaja Noumeńkę „Sorok” do
Polskiej Partii Socjalistycznej Wolność Równość Niepodległość. Melinował
sowieckich wywiadowców. Został aresztowany 21 lipca 1941 r. na skutek zeznań
Leopolda Otahalika. W czasie przesłuchań konfrontowano go z Leopoldem
Otahalikiem. Był konfrontowany w więzieniu Montelupich z Anną Bombą. Wypierał
się wszelkiej działalności konspiracyjnej. W 1942 r. został skazany na 16
miesięcy więzienia. W listopadzie 1942 r. przeniesiono go z więzienia
Montelupich do więzienia św. Michała. W 1943 r. został zwolniony (wg innych
źródeł wywieziono go do KL Auschwitz). Wyjechał do Sandomierza. Po wojnie
pracował jako kasjer i rewizor pociągu. Był działaczem partyjnym i społecznym. Po
październiku 1956 r. wstąpił do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W
świetlicy spółdzielni, prowadzonej przez Kazimierza Hałonia, systematycznie
spotykał się w drugiej połowie 1959 r. z: Marianem Bombą, Mieczysławem Owca,
Stefanem Rzeźnikiem, dr Ignacym Sękowskim i dr Jerzym Tabeau. Pracował jako
kontroler na kolei w Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych przy Rondzie
Mogilskim w Krakowie. W październiku 1959 r. na zebraniu Związku Bojowników o
Wolność i Demokrację stwierdził, że skandalem jest brak mięsa 15 lat po wojnie.
Działał w Komisji Weryfikacyjnej. 14 grudnia 1960 odbyło się spotkanie
środowiska byłej Polskiej Partii Socjalistycznej, w którym oprócz niego wzięli
udział: Jan Kałuża, Stanisław Kłodziński, Kazimierz Sowa, Andrzej Rablin,
Pałdyn. Wg informacji TW „Wisła” Marian Bomba opowiadał, że był on aresztowany
przez Niemców za podrabianie biletów kolejowych. 8 stycznia 1961 r. wziął
udział w spotkaniu 65 działaczy środowiska Polskiej Partii Socjalistycznej
Wolność Równość Niepodległość w Krakowie, m.in.: Stefan Rzeźnik, Wiktor Gerlach,
Tadeusz Jaworski, Józef Jedynak, Konturkowa, Lucjan Kowalczyk, Mieczysław Owca,
TW „Wisła”. We wrześniu 1961 r. wytypowano go do sekcji zajmującej się
weryfikacją członków Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Uważał, że
Augustyn Makoszy w czasie okupacji niemieckiej nie należał do konspiracji, a
współpracował z Niemcami, zaś po wojnie miał być funkcjonariuszem Urzędu
Bezpieczeństwa Publicznego i dlatego nie powinien być członkiem Związku
Bojowników o Wolność i Demokrację. Jesienią 1968 r. Stefan Rzeźnik starał się o
usunięcie jego samego ze Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Poświadczył
w 1970 r. córce Stanisława Ulatowskiego, że w wieku 7 lat była łączniczką. Wniosek
o przyjęcie jej do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Krakowie
odrzucono, więc przesłał go do Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i
Demokrację do Warszawy.
Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Archiwum MHmK, Bomba Anna, Ankieta 9/R/81; IPN-Kr 010-10268 Grupowa sprawa ewidencyjno-obserwacyjna Rzeźnik Stefan, Bomba Marian, t. 1 s. 13, Plan operacyjnych przedsięwzięć do sprawy grupowej z dnia 21 listopada 1959 r.; IPN-Kr 010-10268 Grupowa sprawa ewidencyjno-obserwacyjna Rzeźnik Stefan, Bomba Marian, t. 1 s. 92 Doniesienie TW „Wisła” z 2 listopada 1960 r.; IPN Kr 010/10268 Grupowa sprawa ewidencyjno-obserwacyjna Rzeźnik Stefan, Bomba Marian t. 1, Wyciąg z doniesienia TW „Wisła” z 24 września 1961 r., s. 107; Hein Wincenty, Jakubiec Czesława, Montelupich, Kraków 1985, s. 247, 422; Michta Norbert, Machaj, Bomba, Otahalik, Rysiewicz, Cyrankiewicz i inni, „Życie Literackie” 1984 nr 26 s. 8;