Z Małopolska w II Wojnie Światowej

MIKUŁA Aleksander Wojciech.

Urodzony 24 marca 1898 r. w Bochni. Syn Andrzeja i Marii z d. Mądzik. Od 1905 do 1908 r. uczęszczał do szkoły powszechnej w Bochni, a następnie w latach 1908-1912 do gimnazjum w Krakowie, gdzie ukończył 6 klas. W czasie nauki w gimnazjum działał aktywnie w niepodległościowych organizacjach. W latach 1912-1914 był członkiem skautingu. Od marca do lipca 1914 r. należał do Polowej Drużyny „Sokoła”. W lipcu 1914 r. został członkiem Związku Strzeleckiego w oddziale Bochnia. Pod koniec lipca 1914 r. brał udział w wyprawie bocheńskiej kompanii Związku Strzeleckiego do Kongresówki. Po wybuchu I wojny światowej, w sierpniu 1914 r., wraz z bocheńską kompanią strzelecką został wcielony do 2. pułku piechoty Legionów i służył w jego III batalionie do 6 grudnia 1914 r. Po przeprowadzonej reorganizacji Legionów od 6 grudnia 1914 r., razem z całym III batalionem z 2. pułku piechoty Legionów, w którym pełnił funkcję sekcyjnego, został przeniesiony do 3. pułku piechoty Legionów. W składzie 3. pułku piechoty Legionów służył do 15 lutego 1918 r., uczestnicząc w jego walkach na froncie rosyjskim. Od 1 stycznia do 1 kwietnia 1917 r. był słuchaczem kursu Szkoły Oficerskiej w Zegrzu oraz kursu łączności. 15 lutego 1918 r., w czasie przejścia frontu pod Rarańczą przez II Brygadę Legionów, został aresztowany przez żandarmerię austriacką i internowany w obozie w Szaldabos na Węgrzech. W obozie przebywał do 4 kwietnia 1918 r., kiedy to wcielono go do armii austriackiej. Po odbytym przeszkoleniu został w lipcu 1918 r. skierowany do 57. pułku piechoty i wraz z nim wyruszył na front włoski. 3 września 1918 r. zdezerterował z armii i powrócił do Bochni. Włączył się w działania miejscowej Polskiej Organizacji Wojskowej. Do 31 października 1918 r. pełnił funkcję komendanta Pogotowia Bojowego Polskiej Organizacji Wojskowej - Oddział Bochnia. 1 listopada 1918 r. on i będący pod jego dowództwem bocheński oddział Polskiej Organizacji Wojskowej zostali wcieleni do formującego się Wojska Polskiego. Otrzymał przydzielony do 4. pułku piechoty Leg. i wraz z grupą dowodzoną przez kpt. de Laveaux wyruszył 16 listopada 1918 r. na odsiecz Lwowa. Na froncie ukraińskim walczył do 3 marca 1919 r. Został ranny. Od 4 do 27 marca 1919 r. był leczony szpitalu w Bochni. Po rekonwalescencji otrzymał przydział do 15. pułku piechoty, z którym 20 lipca 1919 r. - jako sierżant - wyruszył na front bolszewicki. 23 czerwca 1920 r. w boju pod Ogrodnikami dostał się do niewoli, z której zdołał zbiec 2 sierpnia 1920 r. Objął wówczas dowództwo grupy partyzanckiej działającej na tyłach frontu, w okolicy Mińska i Borysowa. W październiku 1920 r. wrócił do swego 15. pułku piechoty. Został mianowany na stopień podporucznika służby stałej i wyznaczony na stanowisko dowódcy 5. kompanii 15. pułku piechoty. Od 1 lutego do kwietnia 1921 r. był słuchaczem kursu informacyjnego dla oficerów w Grodnie. 10 kwietnia 1921 r. został przeniesiony do Batalionu Zapasowego 9. Dywizji Piechoty w Lidzie na stanowisko instruktora w kompanii rekruckiej. 22 lipca 1921 r. powrócił do 15. pułku piechoty, lecz już 20 października 1921 r. z 15. pułku piechoty ponownie został skierowany do Batalionu Zapasowego 9. Dywizji Piechoty. 1 maja 1922 r. przeniesiono go do 35. pułku piechoty w Brześciu, w którym kolejno pełnił funkcje dowódcy 9. kompanii III batalionu (do 3 czerwca 1925 r.) i adiutanta III batalionu (od 4 czerwca 1925 r.). 3 maja 1922 r. został awansowany do stopnia porucznika służby stałej piechoty ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 r., a 1 grudnia 1924 r. do stopnia kapitana służby stałej piechoty ze starszeństwem 15 sierpnia 1924 r. Ukończył kurs dla oficerów piechoty w Chełmie oraz zdał w 1929 r. egzamin sprawdzający przed awansem do stopnia majora. 1 listopada 1930 r. został przeniesiony do Komendy Okręgu Związku Strzeleckiego nr IX w Brześciu, gdzie początkowo pełnił funkcję oficera Przysposobienia Wojskowego, a następnie zastępcy Komendanta Okręgu Związku Strzeleckiego nr IX w Brześciu. Na tym stanowisku pozostał do wybuchu II wojny światowej. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. Po zakończeniu działań wojennych przebywał w Warszawie, gdzie w październiku 1939 r., za pośrednictwem znanego mu z Legionów podpułkownika dyplomowanego Leopolda Okulickiego, nawiązał kontakt konspiracyjny ze Służbą Zwycięstwu Polski. W listopadzie 1939 r. wyjechał z podpułkownikiem dyplomowanym Leopoldem Okulickim (Komendantem Wojewódzkim Służby Zwycięstwu Polski Łódź) do Łodzi jako jego oficer dyspozycyjny. Organizował wówczas Służbę Zwycięstwu Polski a później Związek Walki Zbrojnej na terenie obwodów Piotrków Trybunalski i Tomaszów Mazowiecki. 25 marca 1940 r. został mianowany inspektorem Inspektoratu Rejonowego Związek Walki Zbrojnej Piotrków Trybunalski. Na tym stanowisku używał pseudonimów „Miłosz”, „Robert” i „Tadeusz”. Inspektorem Inspektoratu Związek Walki Zbrojnej Piotrków Trybunalski był do 9 października 1941 r. 15 sierpnia 1940 r. został awansowany do stopnia majora służby stałej piechoty. Zagrożony aresztowaniem przekazał Inspektorat Związek Walki Zbrojnej Piotrków Trybunalski rotmistrzowi służby stałej kawalerii Feliksowi Karpińskiemu „Feliks”, „Korab”. Rozkazem Komendanta Głównego Związku Walki Zbrojnej przeniesiono go wówczas do Okręgu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej Kraków na stanowisko inspektora Inspektoratu Związku Walki Zbrojnej Nowy Sącz, z zadaniem przeprowadzenia reorganizacji inspektoratu i odbudowy struktur rozbitych przez gestapo. W październiku 1941 r. przybył do Rabki i nawiązał kontakt z inspektorem majorem Franciszkiem Galicą „Ryś””. Z przyczyn do dziś niewyjaśnionych nie doszło do reorganizacji Inspektoratu Nowy Sącz. Objął stanowisko zastępcy inspektora i był nim do lipca 1942 r. Przez krótki czas w 1942 r. był inspektorem Inspektoratu Armii Krajowej Nowy Targ (Rabka). Zdekonspirowany na terenie Inspektoratu Podhale został przeniesiony i na krótko, w 1942 r. objął stanowisko inspektora Inspektoratu Armii Krajowej Jasło. Używał wówczas pseudonimu „Władysław”. W październiku 1942 r. przejął od Łukasza Grzywacza Inspektorat Armii Krajowej Miechów i pozostawał jego inspektorem do września 1943 r. W okresie dowodzenia Inspektoratem Armii Krajowej Miechów używał pseudonimów „Karol”, „Władysław”, „Orion” i „Zrąb”. Używał nazwiska Adam Miłkowski. We wrześniu 1943 r. został przeniesiony do sztabu Okręgu Armii Krajowej Kraków na stanowisko inspektora do spraw organizacyjno-szkoleniowych. Sprawował je do lipca 1944 r. 1 lipca 1944 r. otrzymał awans do stopnia podpułkownika służby stałej piechoty. Od 1 lipca 1944 do 10 stycznia 1945 r. dowodził grupą operacyjną Okręgu Armii Krajowej Kraków na terenie Podhala. Jako dowódca grupy operacyjnej używał pseudonimów „Orion”, „Oleszyc” i „Wiktor”. Po rozwiązaniu Armii Krajowej w styczniu 1945 r. wrócił do Krakowa, gdzie jesienią 1945 r. ujawnił się przed Komisją Likwidacyjną. Przez krótki czas mieszkał z rodziną w Krakowie. Szykanowany i nękany przez krakowski Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, przeniósł się do Gliwic, gdzie pracował w różnych zakładach pracy.

Zmarł 9 września 1974 r. w Gliwicach i został pochowany na Cmentarzu Centralnym w Gliwicach przy ul. Kozielskiej.

Odznaczony: Krzyżem Orderu Virtuti Militari V kl. (weryfikacja w latach 1948-75, nr leg. 13057), Krzyżem Niepodległości, czterokrotnie Krzyżem Walecznych (po raz czwarty 11 XI 1944), Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (3 V 1943), Srebrnym Krzyżem Zasługi.

Od 18 listopada 1922 r. był żonaty po raz pierwszy z Barbarą z d. Celińską, po raz drugi z Zofią (zmarłą w 1978 r.); miał syna Jerzego (zmarłego w 1960 r.)

CAW - dokumenty; CAW nr akt AP 1769/89/3459; Zaświadczenie weryfikacyjne L. dz. 2978/66. Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej w Londynie. Kserokopia udostępniona przez Stanisława Dąbrowę-Kostkę; Bieniek Józef, Wojskowy ruch oporu w Sądeczyźnie, „Rocznik Sądecki” t. 12, Nowy Sącz 1971, s. 325, 326; Bniński Wacław H., W 52 rocznicę aresztowania dowódcy AK Okręgu Kraków - fragment wspomnień adiutanta, „Zeszyt Historyczny” Fundacja Studium Okręgu AK Kraków, nr 3 Kraków, wrzesień 1998, s. 31, przypis 37; Daszkiewicz Andrzej, Ruch oporu w regionie Beskidu Niskiego 1939-1944, Warszawa 1975, s. 75; „Gdański Przekaz” Biuletyn Informacyjny AK, nr 4 z IV 1990, s. 33; Grzywacz-Świtalski Łukasz, Z walk na Podkarpaciu, Warszawa 1971, s. 94-95, 137; „Kultura-Oświata-Nauka”, listopad-grudzień 1985, nr 11/12, s. 123; Łaszczewski Tadeusz, Mikuła Aleksander Wojciech, [w:] Małopolski słownik uczestników działań niepodległościowych 1939-1956, t. 4, Kraków 1999, s. 131-134; Mazur Grzegorz, Rojek Wojciech, Zgórniak Marian, Wojna i okupacja na Podhalu i Podkarpaciu, Kraków 1998, s. 132; Nieczuja-Ostrowski Bolesław Michał, Rzeczpospolita Partyzancka, Warszawa 1991, s. 17, 307; Nieczuja-Ostrowski Bolesław Michał, Inspektorat AK „Maria” w walce, t. I, Warszawa 1995, s. 307; Odznaczeni Orderem “Virtuti Militari” kl. V w latach 1939-1945 (weryf. 1948-1975) [okr. Kraków], „Informator AK, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Okręg „Małopolska” - Oddział Kraków”, nr 1 - 4, Styczeń - Kwiecień 1995, s. 19; Okręg Łódzki Armii Krajowej, Pod redakcją Marka Budziarka, Łódź 1988, s. 31, 38, 56; Olesik Adam, Wspomnienia K-ta Obwodu AK Piotrków - kpt. Adama Oleksika, Piotrków 1991, s. 26, 28; Piwowarski Stanisław, Okręg Krakowski Służby Zwycięstwu Polski - Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej, Kraków 1994, s. 22, 23; Stachiewicz Piotr, „Parasol”, Warszawa 1981, s. 406; Walter-Janke Zygmunt, Na wywiadowczym froncie, [w:] Wspomnienia żołnierzy antyhitlerowskiego wywiadu, Warszawa 1980, s. 58; Walter-Janke Zygmunt, W Armii Krajowej w Łodzi i na Śląsku, Warszawa 1969, s. 11, 23, 24, 79; Wawrzyniak Eugeniusz, Na Rubieży Okręgu AK Łódź, Warszawa 1988, s. 17, 20, 21, 27, 29, 35, 37, 42, 43, 44, 45; Wawrzyniak Eugeniusz, Okręg Łódź Armii Krajowej, [w:] Armia Krajowa. Rozwój organizacyjny, Warszawa 1996, s, 350; Ważniewski Władysław, Walki partyzanckie nad Nidą 1939-1945, Warszawa 1975, s. 55; Zagórski Andrzej, Okręg Kraków Armii Krajowej, [w:] Armia Krajowa. Rozwój organizacyjny, Warszawa 1996, s, 117, 125; Zagórski Andrzej, Mikuła Aleksander Wojciech - nota biograficzna [w:] Krakowski Okręg Armii Krajowej w dokumentach, tom I Dział Łączności Konspiracyjnej Zewnętrznej (1943-1945), Kraków 1998, s. 264; Z dziejów Armii Krajowej Okręgu Łódź, Pod redakcją Henryka Siemińskiego i Jana Szymczaka, Łódź 1995, s. 23; Życie na krawędzi, Warszawa 1980, s. 58; Dąbrowa-Kostka Stanisław Informacja z dnia 9 X 1998 r.; Granatowski Mieczysław, Jeszcze nie zapomniałem, s. 25. [mps] Zbiory A. Zagórskiego, sygn. I-953; Kostka Stanisław, Relacja ustna. Zbiory A. Zagórskiego, sygn. I-557; Łaszczewski Tadeusz, Informacja. Zbiory A. Zagórskiego, sygn. I-2672; Łaszczewski Tadeusz, Informacja. Zbiory A. Zagórskiego, sygn. I-2820/4; Łubmicki Józef, Wojna. Skrócony rozwój organizacji SZP-ZWZ-AK - Okręg Łódź, mps z 12 X 1982, s. 9;