Z Małopolska w II Wojnie Światowej
MARGOSZ Franciszek Ryszard „Brzoza”, „Sosna”, (1898 - 1942) - oficer
Związku Walki
Zbrojnej.
Urodzony w 1898 r. w Sosnowcu. Od 1918 r. należał do Polskiej Organizacji Wojskowej. Uczestniczył w rozbrajaniu Niemców w 1918 r. w
Sosnowcu. W 1919 r. wstąpił do
Szkoły Podchorążych Artylerii w Modlinie.
Brał udział w powstaniach śląskich. Do 1923 r. był oficerem 1. pułku artylerii najcięższej, z którego został zdemobilizowany w stopniu porucznika. Należał do „Strzelca”. Po
opuszczeniu wojska pracował
jako urzędnik Dyrekcji
Kopalń Śląskich w Katowicach, a od 1932 w dyrekcji Kopalń Księstwa Pszczyńskiego. Został awansowany na stopień kapitana rezerwy Wojska Polskiego.
Był związany z II Oddziałem sztabu Armii „Kraków”. Uczestniczył kampanii wrześniowej 1939 r. Pod Radomiem
dostał się do niemieckiej niewoli.
Zbiegł z konwoju w
Częstochowie.
Przyjechał do Krakowa.
Pozostał w mieście z zadaniem zorganizowania dywersji
na tyłach Niemców. 12
września 1939 r.
został wysłany przez Kazimierza Kierzkowskiego z
takim zadaniem do Zagłębia.
Zorganizował
strukturę Organizacji
Orła Białego w Zagłębiu i został jej dowódcą. Ukrywał się w Tarnowskich Górach i Olkuszu.
Był dowódcą Związku Odwetu Okręgu Śląskiego Związku
Walki Zbrojnej. 29 października 1939 r. prowadził przy ul. Krowoderskiej 24 w Krakowie odprawę swoich ludzi. Lokal został wykryty przez gestapo, ale uczestnicy
odprawy zbiegli. Po aresztowaniu 27 maja 1940 r., w drodze na
odprawę do Komendy Obszaru
Związku Walki Zbrojnej w
Krakowie, został osadzony w
więzieniu w Częstochowie. W czasie aresztowania
znaleziono przy nim notatki, na podstawie których 17 września 1940 r. aresztowano w Tarnowie
Zofię Czaykowską i Stefana Pelca . Skazano go na
karę śmierci. W styczniu 1941 r.
został osadzony w KL
Flössenburg. W czerwcu 1941 r. z obozu przeniesiono go do więzienia w Mysłowicach i wznowiono śledztwo. W grudniu 1941 r.
został przewieziony do KL
Auschwitz i oznaczony numerem 8403. W lutym 1942 r. usiłował zbiec. Został schwytany.
13 marca 1942 r.
rozstrzelano go w KL Auschwitz.
Dąbrowa-Kostka S., W okupowanym
Krakowie, Warszawa 1972; Duraczyński E., Wojna i okupacja. Wrzesień 1939 –
kwiecień 1943, Warszawa 1974, s. 158; Niekrasz J., Z
dziejów AK na Śląsku, Warszawa 1985; Pietrzykowa A.,
Region tarnowski w okresie okupacji
hitlerowskiej, Warszawa 1984; Pirko M., Związek
Orła Białego,
„Za Wolność i Lud” 1985 nr 39; Pirko M., Z dziejów OOB w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1939 – 1942, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1967; Pluta - Czachowski K.,
Konspiracja terenowa,
„Kierunki” 1981 nr 35; Turlejska M.,
Spór o Polskę. Szkice historyczne, Warszawa 1972;
Walter - Janke Z., SZP - ZWZ - AK na Zachodnim
Pogórzu Karpat, „Najnowsze Dzieje Polski” 1968 nr 12; Walter - Janke Z.,
W AK na Śląsku, Katowice 1986;