Z Małopolska w II Wojnie Światowej

PSZCZOŁA Jan.

Urodzony 25 listopada w Krzczonowie. W 1936 r. ukończył seminarium nauczycielskie w Tarnowie. Został powołany do służby wojskowej w szkole podchorążych rezerwy. Od 1937 r. studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim (wg. innego źródła na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego). Był członkiem Powiatowego Zarząd Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici” w Pińczowie. Latem 1939 r. został powołany do wojska. W szeregach 21. Dywizji Piechoty brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. Od października 1940 r. należał do Związku Walki Zbrojnej. 22 czerwca 1941 r. Komendant Okręgu Kieleckiego Batalionów Chłopskich Stanisław Jagiełło „Szuwara” mianował go na stanowisko komendanta Obwodu Pińczowskiego Batalionów Chłopskich. Używał pseudonimów „Janczar”, „Wojnar”. Bezpośrednio dowodził akcjami zbrojnymi. Działał w zespole oświatowym na Ponidziu. Był zwolennikiem współpracy wojskowej z Armią Ludową i Polską Partią Robotniczą. W maju 1943 r. wspólnie z komendantem Okręgu Kielce Batalionów Chłopskich Stanisławem Jagiełło „Szuwara” kontaktował się z działaczami Polskiej Partii Robotniczej. Został mianowany na stopień podporucznika rezerwy ze starszeństwem 19 grudnia 1943 r. W drugiej połowie 1944 r. wraz z Bronisławem Chojnowskim „Bogusław” tworzył oddział partyzancki imienia M. Rataja. Po akcji scaleniowej przeszedł na stanowisko zastępcy komendanta Obwodu Pińczów Armii Krajowej. W konflikcie NN„Sulicy” z Polskiej Organizacji Zbrojnej „Racławice” z komendantem Obwodu Pińczów Armii Krajowej kapitanem Romanem Marianem Zawarczyńskim „Sewer” na tle niechętnego stosunku Polskiej Organizacji Zbrojnej „Racławice” do Batalionów Chłopskich stanął po stronie swego politycznego oponenta. 25 lipca 1944 r. około godziny 10 rano przybył do Korczyna Nowego i objął dowództwo nad całością oddziałów atakujących tamtejszy posterunek niemieckiej żandarmerii. 26 lipca 1944 r. posterunek został opanowany. 5 sierpnia 1944 r. brał udział w walkach o Skalbmierz - sprowadził tam sowieckie czołgi. W związku z kradzieżami broni z magazynów mobilizacyjnych przez członków Batalionów Chłopskich został zawieszony przez kapitana Romana Mariana Zawarczyńskiego „Sewer” dowódcę 120. pułku piechoty Armii Krajowej w obowiązkach zastępcy komendanta Obwodu.4 listopada 1944 r. został aresztowany w Bejscach. Po aresztowaniu przez gestapo Armia Krajowa starała się go wykupić z więzienia. 10 listopada 1944 r. został wywieziony do Buska.

11 lub 12 listopada 1944 r. został zamordowany przez Gestapo w Busku.

Odznaczony Krzyżem Virtuti Militari (pośmiertnie).

Adamczyk Walenty, Ocena książki Józefa Guzika „Racławickie wyzwania", Zeszyty Historyczne ZW ZBOWiD 1988 nr 3 Kraków, s. 29; Bieszczanin Zygmunt, W bitwie o Skalbmierz, „Za Wolność i Lud” 1989 nr 32, s. 5; Faliszewski Franciszek, O walkach na terenie Republiki Pińczowskiej, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1970 nr 1, s. 491; Grzywacz-Świtalski Łukasz, Z walk na Podkarpaciu, Warszawa 1971, s. 48; Przybysz Kazimierz, Wojtas Andrzej, Bataliony Chłopskie w walce z okupantem, t. 2, Warszawa 1985, s. 216, 299; Przybysz Kazimierz,Wojtas Andrzej, Bataliony Chłopskie. O kształt społeczno-polityczny Polski, t. 3, Warszawa 1986, s. 185, 188; Rydłowski Jerzy, Żołnierze lat wojny i okupacji, Warszawa 1871, s. 424; Ważniewski Władysław, Bój o Republikę Pińczowską 1944, Warszawa 1972, s. 11, 13; Ważniewski Władysław, Walki partyzanckie nad Nidą 1939 – 1945, Warszawa 1969, s. 66, 220, 290, 292;