Z Małopolska w II Wojnie Światowej

SZWAJA Jan.

Urodzony 11 sierpnia 1904 r. w Uniejowie Kolonii. Ukończył miechowskie Gimnazjum, a później Seminarium Nauczycielskie w Jędrzejowie. Należał do Komunistycznej Partii Polski. Został powołany do służby wojskowej w 10 pułku artylerii ciężkiej w Przemyślu. Ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy. Został mianowany na stopień podporucznika. Pracował na stanowiskach nauczyciela kolejno w Winiarach, Osinach, Nidwiążu, Knukowie i Kaczanowicach. Latem 1939 r. wrócił do Uniejowa. Od 1939 r. działał w konspiracji. Od maja 1942 r. należał do Polskiej Partii Robotniczej. W lipcu 1942 r. w jego stodole odbyło się organizacyjne posiedzenia Podokręgu Miechów Gwardii Ludowej Polskiej Partii Robotniczej. Na posiedzeniu sztabu Obwodu Kraków Gwardii Ludowej Polskiej Partii Robotniczej. powiedział, że „na Szwabów wystarczą nam nawet siekiery" i stąd powstałe jego pseudonim „Siekiera”. Był komendantem Podokręgu, a później Okręgu Miechów Gwardii Ludowej Polskiej Partii Robotniczej. 13 lutego 1943 r. został ranny w bunkrze na Bugaju odłamkami granatu wrzuconego przez Edmunda Dobaja „Mundek”. W marcu 1943 r. współorganizował oddział partyzancki, którego został dowódcą. Z chwilą przejścia do partyzantki odwołano go za stanowiska komendanta Okręgu Miechów Gwardii Ludowej Polskiej Partii Robotniczej (stanowisko przejął Józef Śliwa „Józek”). Wiosną 1943 r. jego oddział zabrał w Rędzinach 12 karabinów i 1000 sztuk amunicji ukrytych we wrześniu 1939 r. przez F. Tomzę. 11 października 1943 r. jego oddział walczył w lasach chroberskich. Po oderwaniu się od przeciwnika 12 października 1943 r. skoncentrowano go w lesie kołkowskim. 21 grudnia 1943 r. na własną prośbę odszedł z oddziału. Został w styczniu 1944 r. zadenuncjowany przez NN „Białą Julię”.

Zamordowano go w mieszkaniu NN „Białej Julii” (wg innego źródła 13 lub 27 grudnia 1943 r. pod Młodzawami Małymi został ujęty i rozstrzelany przez niemieckich żandarmów).

Odznaczony Krzyżem Grunwaldu III klasy (pośmiertnie)

Bieszczanin Zygmunt, 1 Partyzancka Brygada AL Ziemi Krakowskiej im. Bartosza Głowackiego, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1978 nr 4, s. 170; Bieszczanin Zygmunt, Ze wspomnień dowódcy oddziału partyzanckiego GL i AL w krakowskiem, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1963 nr 3/4, s. 467; Guzik Józef, Działacze i partyzanci Ziemi Miechowskiej 1939-1945, Wawrzeńczyce 1983, s. 49; Michta Norbert, Wspomnienia znad Nidzicy, Warszawa 1970, s. 79; Przegląd ważniejszych wydarzeń z dziejów PPR, GL i AL. cz.1, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1972 nr 1, s. 446; Satora Kazimierz, Produkcja uzbrojenia w polskim ruchu oporu, Warszawa 1985, s. 27; Sulewski Wojciech, Pod bokiem Generalnego Gubernatora, Warszawa 1965, 2797, s. 154; Ważniewski Władysław, Bój o Republikę Pińczowską 1944, Warszawa 1972, s. 29; Ważniewski Władysław, Miechowsko-pińczowscy komuniści w konspiracji 1939 – 1943, „Najnowsze Dzieje Polski” 1967 nr 11, s. 36; Ważniewski Władysław, Walki partyzanckie nad Nidą 1939 – 1945, Warszawa 1969, s. 86, 102; Zając Józef, Toczyły się boje, Warszawa 1965, s. 120;