Z Małopolska w II Wojnie Światowej
Sołtys Stanisław „Sowa”, „Wójt” używał nazwisk Stanisław
Lechicki i
Mirecki (1921-1944), oficer Armii
Krajowej.
Urodzony 1 grudnia 1921 r. w Warszawie. Syn Miłosza (legionisty i wizytatora
szkół średnich, wywiadowcy Okręgu Kraków Armii Krajowej,
aresztowanego 8 lipca 1943 r. w Zaklikowie, zamordowanego w KL Buchenwald)) i
Jadwigi z d. Malczewskiej (działaczki harcerskiej, uczestniczki powstań śląskich). W 1931 r. rozpoczął naukę w Gimnazjum Męskim im. J. Kochanowskiego w Radomiu.
W 1935 r. przeniósł
się do Gimnazjum
Humanistycznego w Katowicach. Działał w
harcerstwie. W 1939 r., po zdaniu matury, zapisał się na Wydział Hutniczy Akademii Górniczej w
Krakowie. We wrześniu 1939
r., w Zofipolu, gdzie przebywał na wypoczynku, dołączył jako
ochotnik do resztek Armii „Prusy”
wycofujących
się w kierunku granicy
rumuńskiej. 20
września 1939 r.
przekroczył
granicę
polsko-rumuńską i w początkach listopada dotarł do Francji. Rozpoczął szkolenie w Szkole
Podchorążych Piechoty w
Guer, którą
ukończył 12 kwietnia 1940 r. z wynikiem bardzo
dobrym. Po upadku Francji został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Skierowano go do I Brygady
Strzelców. Ukończył kurs
zastępców dowódców
plutonów przy 2. batalionie strzelców. Następnie odbył przeszkolenie konspiracyjne ze
specjalnością w dywersji i 24 sierpnia 1942 r.
został
zaprzysiężony w Oddziale
VI Sztabu Naczelnego Wodza na rotę Armii Krajowej. W nocy z 26 na 27 stycznia 1943 r. zrzucono go do
kraju na placówkę
„Żbik” w rejonie Kielc. Z chwilą skoku został mianowany na stopień podporucznika. Po aklimatyzacji w
Warszawie otrzymał
przydział do Kedywu
Podokręgu Rzeszów Armii
Krajowej. W Inspektoracie Rejonowym Mielec Armii Krajowej objął funkcję oficera do zadań specjalnych. Utrzymywał łączność z zagranicą oraz zajmował się odbiorem zrzutów. W marcu 1943 r.
współpracował z „Jędrusiami” w opracowaniu planu rozbicia
więzienia w Mielcu. 14
października 1943 r.,
podczas przygotowywania pola zrzutowego, w lasach na południe od Tarnobrzega
napotkał obławę niemiecką. Zdążył wyrzucić broń i dał się zatrzymać jako cywil. Został osadzony w areszcie w Tarnobrzegu i
zdołał wytłumaczyć się z przebywania w lesie, a podrobione
dokumenty na nazwisko Stanisław Lechicki nie wzbudziły podejrzenia. Mimo to został przyłączony do grupy osób przeznaczonych
do wywiezienia na roboty przymusowe do Rzeszy. Uciekł w czasie załadowywania więźniów do wagonów na stacji w
Tarnobrzegu. Według innych
źródeł uciekł z pociągu, którym wieziono go do
więzienia w Mielcu,
dzięki pomocy
podporucznika Franciszka Jaworskiego „Jurand”. W
listopadzie 1943 r. objął
funkcję szefa Kedywu w
Obwodzie Nisko-Stalowa Wola Armii Krajowej. Pełnił ją do marca 1944 r. W marcu 1944 r.
uczestniczył w
przygotowaniach do odbicia z więzienia gestapo w Stalowej Woli komendanta Obwodu kapitana
Kazimierza Pilata. Akcja nie doszła do skutku. Po powrocie do mieleckiego Inspektoratu, z ramienia
Komendy Okręgu Armii
Krajowej Kraków zajmował
się odbiorem zrzutów. W
nocy z 27 na 28 kwietnia 1944 r. odebrał pierwszy zrzut broni i zaopatrzenia. 20 maja 1944 r., w czasie
przygotowań do kolejnego
zrzutu, został aresztowany
przez gestapo w pobliżu
dworu Przybysz w Izbiskach. Mimo iż miał
doskonale podrobione dokumenty na nazwisko Mirecki, gestapowców
zainteresował fakt
posiadania większej
ilości gotówki i sztylet
komandoski. Przewieziono go do siedziby gestapo w Mielcu i poddano
ciężkim torturom. Nie
udały się dwie próby odbicia go z
więzienia.
Został przewieziony do
więzienia na Zamku w
Rzeszowie.
8 czerwca 1944 r. zastrzelono go w celi
więziennej. Niemcy
ustalili jego prawdziwe nazwisko, (wg innych źródeł tylko do tego się przyznał) i umieścili na obwieszczeniu z 8 czerwca 1944
r.. 11 kwietnia 1948 r. jego zwłoki zostały
ekshumowane i złożone na
Cmentarzu Katedralnym w Sandomierzu w kwaterze żołnierzy Armii Krajowej.
Odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari V klasy (nr 13403) i Krzyżem Armii Krajowej.
Rodziny
nie założył.
Brzęk Gabriel, Wierny przysiędze, Lublin 1991; Garbacz Dionizy,
Mroczne lata. Stalowa Wola (1939-1944), Stalowa Wola 1993; Garbacz Dionizy, Zagórski Andrzej,
W kleszczach czerwonych,
Brzozów-Rzeszów 1991; Krężel J., Szare Szeregi na terenie
południowo-wschodniej
Polski, t. 3, Konspiracja harcerzy 1939-1945, Kraków
1998; Księga pochowanych żołnierzy
polskich poległych w II
wojnie światowej.
Żołnierze podziemnych formacji
niepodległościowych,
Pruszków 1994; Łopuski
Jan, Losy Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie sierpień-grudzień 1944,
Warszawa 1990; Łukomski
Grzegorz, Polak Bogusław,
Suchcitz Andrzej, Kawalerowie Virtuti Militari
1792-1945. Wykazy odznaczonych za czyny z lat 1863-1864, 1914-1945, Koszalin 1997; Maciąga M., Zrzuty lotnicze w Obwodzie AK
Mielec [w:] Mielec. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, t. III,
Mielec 1994; Odznaczeni Orderem Virtuti Militari kl.
V w latach 1939-1945 (okr. Kraków), „Informator AK, ŚZŻAK Okręg Małopolska - Odział Kraków”, nr 1-4, styczeń - kwiecień 1995; Madajczyk Czesław, Kształtowanie
systemu okupacyjnego w Europie środkowej przez III Rzeszę, „Dzieje
Najnowsze” 1970 s. 525;
Ostasz Grzegorz, Krakowska Okręgowa Delegatura Rządu na Kraj 1941-1945, Rzeszów 1996; Socha S., Czerwona
śmierć, Stalowa Wola 1997; Stańko Stańko, Gdzie
Karpat progi, Warszawa 1984; Stypa G., Porucznik WP Stanisław Sołtys
„Wójt”, „Harcerz Śląski”, „Harcerz Tarnobrzeski”, nr 3, 23.09.1989; Szare Szeregi. Harcerze 1939-1945, Tom
III, Warszawa 1988, s. 183; Tochman Krzysztof, Sołtys
Stanisław [w:] Słownik
Biograficzny Cichociemnych, T. I, Oleśnica 1994; Tucholski Jędrzej, Cichociemni, Warszawa 1988; Wesołowski Z., Order Virtuti Militari i jego
kawalerowie, Miami 1992; Zagórski Andrzej,
Obwód AK Mielec przed i po „Burzy” [w:] Mielec. Studia i
materiały z dziejów
miasta i regionu, t. III, Mielec 1994;