Z Małopolska w II Wojnie Światowej

WĄTRÓBSKI Kazimierz.

Urodzony 16 marca 1919 r. w Wilczyskach. Syn Władysława i Anny. Miał siostrę Janinę. Od 1923 r. uczęszczał w Stróżach do szkoły powszechnej. Podjął naukę w gimnazjum, ale z powodów materialnych zrezygnował w 1931 r. Pracował w gospodarstwie ojca. W 1937 r. podjął praktykę w spółdzielni mleczarskiej w Bobowej, potem w Łużnej.  Należał do Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”. W czasie zasadniczej służby wojskowej latach 1938-1939 ukończył szkołę podoficerską w 1. pułku strzelców podhalańskich. W marcu 1939 r. został zmobilizowany. We wrześniu 1939 r. w stopniu plutonowego walczył w szeregach 1. pułku strzelców podhalańskich. Jego szlak bojowy zakończył się na Kresach. Został internowany przez Armię Czerwoną. Zwolniono go z niewoli (?). Po powrocie w lutym 1940 r. z wojny nawiązał kontakty z warszawską Służbą Zwycięstwu Polski. Wyruszył do Francji. Po drodze został aresztowany na Słowacji i wydany Niemcom. Zbiegł w rejonie Muszyny z transportu do placówki Gestapo w Piwnicznej. Nawiązał kontakt z J. Mazurkiem i włączył się w działalność konspiracyjną jako łącznik. Był szefem łączności Obwodu Gorlice Batalionów Chłopskich i łącznikiem z Krakowem. Używał pseudonimu „Wilk”. Latem 1942 r. ukończył kurs dywersyjny w Komendzie Głównej Batalionów Chłopskich. W 1942 r. wspólnie z Julianem i Bolesławem Ptaszkami, Stanisławem Dywanem "Kasztan" i Adamem Baranem "Ryba" przeprowadzili akcję na kolejowy transport broni, zdobyto skrzynię mauzerów i prawdopodobnie zabito konwojującego Niemca. Od 1942 r. dowodził oddziałem specjalnym Batalionów Chłopskich (wg innych źródeł był tylko zastępcą dowódcy Alojzego Wiatra "Zawierucha"). W maju 1943 r. jego oddział specjalny Batalionów Chłopskich przemianowany na oddział partyzancki „Sablik”. Dowodził nim pod zmienionym pseudonimem „Sęp”. 1 lipca 1943 r. jego oddział ukarał chłostą proboszcza z Bruśnika, powiat Tarnów za odmawianie modlitwy za Niemców. 2 sierpnia 1943 r. jego oddział wykonał wyrok na granatowym policjancie z Grybowa w jego własnym domu w Wyskindzie. 16 sierpnia 1943 r. jego oddział zastrzelił z wyroku Sądu Specjalnego w Krakowie sołtysa z Gostwicy, powiat Nowy Sącz. 19 sierpnia 1943 r. wychłostano sołtys w Czarnym Potoku gmina Łącko za bogacenie się kosztem Polaków. We wrześniu 1943 r. zlikwidował konfidentów ze wsi Lipnica Wielka, Krużlowa i Tymbark. Za wysyłanie ludzi na roboty do Rzeszy wychłostani zostali sołtysi Białej Niżnej i Ciężkowic. W październiku 1943 r. jego oddział zlikwidował komendanta policji granatowej w Dobrej oraz funkcjonariusza gestapo z Piwnicznej. 25 października 1943 r. dowodził rekwizycją masła i sprzętu biurowego w Bobowej i Stróżnej. W Stróżnej został ranny w pachwinę. W Wilczyskach kulę usuwała mu Wanda Janczak „Pliszka”.  W początkach 1944 r. brał udział w rozmowach scaleniowych Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej w Obwodach Gorlickich. Był przeciwny scaleniu. Wg niepotwierdzonych informacji z tego powodu otrzymał wyrok śmierci. Broń jego oddziału była w 1944 r. ukrywana w domu Kamila Barana w Wilczyskach pow. Gorlicki. 23 kwietnia 1944 r. jego oddział ekshumował Alojzego Wiatra "Zawierucha" z cmentarza żydowskiego w Jaśle. Jego oddział od 1 maja do 3 lipca 1944 r. przeprowadził szereg akcji – ukarano 63 kolaborantów, 19 innym kolaborantom zabrano bieliznę i obuwie, zlikwidowano 19 gorzelni. 16 czerwca 1944 r. jego oddział podpalił transport benzyny w Woli Łużańskej (prawdopodobnie to ta sama akcja co wymieniana dalej jako zlokalizowana pod Zagórzanami). 26 czerwca 1944 r. dowodził połączonymi oddziałami „Sablik” i Michała Sandeckiego „Grab” w czasie udanego ataku na magazyn skór w Bieczu. 12 lipca 1944 r. jego oddział spowodował wykolejenie lokomotywy w rejonie Szalowa. 26 lipca 1944 r. jego oddział zorganizował zasadzkę na niemiecki patrol w rejonie Siedlisk. Po kilku dniach Niemcy w odwecie spalili zabudowania M. Jerzaka z Biesnej. Jego oddział przeprowadził atak na budynek gestapo (willę Hansa Franka?) w Kobyle Gródku. 2 sierpnia 1944 r. dowodził potyczką z niemieckim patrolem w rejonie Rosiejowa. W początkach sierpnia 1944 r. poprowadził serię akcji na posterunki policji. 3 sierpnia 1944 r. jego oddział rozbił jeden z nich. 4 sierpnia 1944 r. rozbito posterunek we dworze w Staszówce i rozbrojono (zlikwidowano?) dwóch niemieckich oficerów. 5 sierpnia 1944 r. został rozbrojony posterunek w Korzennej (zabito wówczas niemieckiego żandarma, który był tam komendantem). 9 sierpnia 1944 r. rozbrojono posterunki w Rzepienniku Starym i Łużnej. 10 sierpnia 1944 r. jego oddział zdobył mapy niemieckich umocnień wzdłuż linii rzek Białej i Dunajca. Łup podarował sowieckim zwiadowcom. 16 lub 18 sierpnia 1944 r. dowodził walką z ekspedycją pacyfikacyjną w Jelni. 18 sierpnia 1944 r. jego oddział opanował stację kolejową w Bobowej. 28 sierpnia 1944 r. podczas pacyfikacji Wilczysk wymordowano jego rodzinę (zadenuncjowaną przez dwie kobiety ostrzyżone przez jego partyzantów za kontakty z Niemcami). Przeżyła jedynie siostra Janina, która schroniła się w domu Wiatrów. 29 sierpnia 1944 r. pod Grybowem przeprowadził ekshumację ofiar egzekucji. Ciała pochowano później na cmentarzu w Wilczyskach. 4 września 1944 r. został ranny w potyczce w rejonie Krużlowej Wyżnej. 6 września 1944 r. jego oddział zaatakował dokonujący rekwizycję w Jamnej oddział SA. 20 września 1944 r. jego oddział spotkał się z innym oddziałem Batalionów Chłopskich” o kryptonimie „Zawierucha”. Poprowadził swój oddział na pomoc powstaniu słowackiemu. Współpracował wówczas z oddziałem Armii Krajowej Franciszka Józefa Paszka „Kmicic”. W rejonie Magury rekwirował żywność Łemkom. Wycofał się z tamtego rejonu nocą 25/26 września 1944 r. pod ostrzałem artylerii. 30 września 1944 r. jego oddział rozbił urząd gminny w Kurowie. Zdobyto urzędowe pieczęcie i blankiety kenkart. W końcu września 1944 r. na trasie Nowy Sącz - Tarnów jego oddział zorganizował zasadzkę na szefa sądeckiego gestapo – nieskutecznie ostrzelano przejeżdżający samochód DKW. Dowodził nieudaną akcją 4 października 1944 r. na obóz SS i żandarmerii w Krużlowej Wyżnej. Tego samego dnia zorganizował zasadzkę na Rosochatce. W czasie potyczki został lekko ranny. W odwecie Niemcy zabili w Krużlowej dwóch gospodarzy. Jego oddział zorganizował zasadzkę na cmentarzu w Moszczenicy (skonfiskowano wówczas motocykl i samochód ciężarowy). Jego oddział spowodował zderzenie transportów. Jego oddział podpalił transport benzyny w rejonie Zagórzan. Jego oddział zlikwidował groźnego konfidenta Monticollo. Jego oddział zarekwirował u dzierżawcy Nawrockiego w majątku Łyczany trzy krowy - po skardze Nawrockiego sprawa ta dotarła do Okręgowej Delegatury Rządu.

Został zastrzelony 22 lub 28 października 1944 r. przez żołnierza Armii Krajowej Stanisława Bieńka "Just" (świadkiem zabójstwa był Lucjan Leśniak "Zwinny") w domu A. Matusik-Walińskiej w Łyczanej. Pochowano go na cmentarzu w Korzennej, 27 marca 1945 r. został ekshumowany i pochowany w Wilczyskach.

Filar Alfons, U podnóża Tatr, Warszawa 1985, s. 122, 123, 125; Kapustka Eugeniusz, Ptaszek Bolesław, Partyzancka idzie wiara..., Warszawa 1972 s.  29, 32, 57, 74, 87, 109, 132, 154, 157, 169, 176, 180, 193, 196, 209, 216, 217, 245, 260, 303, 305, 308, 309, 310, 314, 323, 338, 340, 343, 344, 347; Matusowa Barbara, Na partyzancki poszły bój, Warszawa 1970, s. 435; Przybysz Kazimierz, Walka cywilna Batalionów Chłopskich, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1981 nr 3 s. 68; Przybysz Kazimierz, Wojtas Andrzej, Bataliony Chłopskie w walce z okupantem, t. 2, Warszawa 1985, s. 167, 168, 181, 212, 213, 214, 228; Przybysz Kazimierz, Wojtas Andrzej, Bataliony Chłopskie. O kształt społeczno-polityczny Polski, t. 3, Warszawa 1986, s. 141; Rydłowski Jerzy, Żołnierze lat wojny i okupacji, Warszawa 1971, s. 582; Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939-1945, Warszawa 1988, s. 26, 419; Wnuk Włodzimierz, Walka podziemna na szczytach, Warszawa 1980, s. 221; Zając Stanisław, Tragedia partyzanckiej rodziny, „Za Wolność i Lud” 1984 nr 20 s. 9; Zając Stanisław, W pobliżu siedziby Hansa Franka, Warszawa 1986, s. 71, 169;