Z Małopolska w II Wojnie Światowej

KOWALCZYK Stanisław I.                    
Urodzony 14 lub 24 kwietnia 1910 r. w Sosnowcu. Był synem Norberta (robotnika w browarze) i Agnieszki. Ukończył pięć klas szkoły powszechnej w Sosnowcu. Pracował jako ślusarz w Fabryce Metalowej w Będzinie. Przeniósł się do Fabryki Włókienniczej C. C. Shon. Ponownie zmienił miejsce pracy - na Drukarnię Udziałową w Sosnowcu. Jednocześnie uczęszczał przez trzy lata do wieczorowej szkoły zawodowej. Zdał maturę i przez rok studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1928 r. działał w Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. W 1929 r. został zwolniony z pracy. Należał do związku zawodowego. Pracował dorywczo. Był robotnikiem budowlanym. W 1930 r. wstąpił do Czerwonego Harcerstwa. Był hufcowym na Zagłębie Dąbrowskie. Był członkiem Rady Głównej Czerwonego Harcerstwa. 1 kwietnia 1930 r. wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. Był członkiem Komitetu Okręgowego Polskiej Partii Socjalistycznej w Dąbrowie Górniczej. W latach 1934-1936 był sekretarzem Zarządu Okręgu Zagłębie Dąbrowskie Centralnego Związku Robotników Przemysłu Drzewnego, Budowlanego, Ceramicznego i pokrewnych zawodów. W latach 1937-1939 działał na stanowisku II sekretarza Zarządu Okręgu w Sosnowcu Związku Robotników Przemysłu Metalowego w Polsce. Był członkiem Okręgowego Komitetu Polskiej Partii Socjalistycznej w Dąbrowie Górniczej. Wybrano go wiceprzewodniczącym Komitetu Dzielnicy Pogoń w Sosnowcu. Wybrano go na stanowisko sekretarza Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. Od 1939 r. został członkiem Okręgowego Komitetu Robotniczego Polskiej Partii Socjalistycznej Zagłębia Dąbrowskiego. W czasie okupacji działał w Polskiej Partii Socjalistycznej Wolność Równość Niepodległość w Sosnowcu (był członkiem OKR PPS) i Krakowie. Pracował jako robotnik przy regulacji Przemszy. Był górnikiem kopalni „Saturn” w Czeladzi. Pod koniec 1941 r. zagrożony aresztowaniem przeniósł się do Krakowa. Został członkiem Okręgowego Komitetu Robotniczego Polskiej Partii Socjalistycznej Wolność Równość Niepodległość w Krakowie. Pomagał w ukrywaniu 21 Żydów. W lipcu 1942 r. zagrożony aresztowaniem został przeniesiony w miechowskie. Awansowano go na stopień kapitana Gwardii Ludowej Polskiej Partii Socjalistycznej Wolność Równość Niezależność. Został kierownikiem politycznym Gwardii Ludowej Polskiej Partii Socjalistycznej Wolność Równość Niepodległość w południowej części powiatu miechowskiego. Był przewodniczącym Powiatowego Komitetu Robotniczego Polskiej Partii Socjalistycznej Wolność Równość Niepodległość w Miechowie. 10 maja 1944 r. wspólnie z Maksymilianem Boruchowiczem „Borwicz” spotkali się Bolesławem Ostrowskim „Nieczuja” w sprawie scalenia ich oddziałów z Armią Krajową. Oddał grupy dywersyjne Gwardii Ludowej Polskiej Partii Socjalistycznej Wolność Równość Niepodległość do dyspozycji zbiegłego z niewoli sowieckiego majora Mikołaja Kabanowa. Mieszkał przy ulicy Syrokomli 19a/5 w Krakowie. Współorganizował Wojewódzką Radę Narodową w Krakowie. Był przewodniczącym Okręgowego Komitetu Związków Zawodowych w Krakowie. Należał do Głównej Rady Związków Zawodowych. Był sekretarzem Komisji Centralnej Związków Zawodowych. Miał legitymację „odrodzonej” Polskiej Partii Socjalistycznej z numerem 10161. Wybrano go w pierwszej połowie 1945 r. na członka Prezydium Wojewódzkiego Komitetu Robotniczego Polskiej Partii Socjalistycznej w Krakowie. Został wybrany do Rady Naczelnej Polskiej Partii Socjalistycznej. Był członkiem Krajowej Rady Narodowej. W lipcu 1945 r. Julia Brystygierowa, kierownik III Wydziału I Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, domagała się od Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego ustalenia jego przeszłości politycznej przed i w czasie wojny oraz obecnej działalności. Sprawdzenie miało dotyczyć także jego stosunków materialnych, rodzinnych i towarzyskich ze szczególnym uwzględnieniem kontaktów z działaczami Polskiej Partii Socjalistycznej Wolność Równość Niepodległość. Wybrano go do Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie. Od października 1945 r. był członkiem Zarządu Wojewódzkiego Związku Uczestników Walki Zbrojnej o Niepodległość i Demokrację w Krakowie. Należał do Okręgowego Komitetu Związków Zawodowych w Krakowie. W lutym 1946 r. należał do Prezydium Rady Miejskiej Polskiej Partii Socjalistycznej w Krakowie. W lipcu 1946 r. informował Urząd Bezpieczeństwa Publicznego o jego działalności NN „Johannes”. We wrześniu 1946 r. informował o jego działalności NN „Wydrych”, a w październiku NN „Tygrys”. 20 kwietnia 1947 r. w Krakowie był przedstawicielem Okręgowego Komitetu Związków Zawodowych na Wojewódzkim Zjazdu Delegatów Związku Zawodowego Pracowników Samorządowych, Terytorialnych i Użyteczności Publicznej Okręgu Krakowskiego. Wygłosił referat chwalący poprawę sytuacji gospodarczej. 28 czerwca 1947 r. poparł pomysł równego parytetu po pięciu członków obu partii i jedna osoba bezpartyjna w wyborach nowego zarządu Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Spożywczego. 29 lipca 1947 r. na naradzie połączonego aktywu obu partii robotniczych w Krakowie mówił, że jednolity front robotniczy w Polsce powinien być przykładem dla robotników na zachodzie Europy. Prowadził prelekcje z ramienia Wojewódzkiego Komitetu Polskiej Partii Socjalistycznej. We wrześniu 1947 r. na wspólnym posiedzeniu Komitetów Miejskiego i Wojewódzkiego atakował postępowanie Zygmunta Bociana nastawionego konfrontacyjnie wobec Polskiej Partii Robotniczej. Wg informacji Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego należał do Rady Wojewódzkiej Polskiej Partii Socjalistycznej w Krakowie. 29 listopada 1947 r. podczas posiedzenia Wojewódzkiej Rady Politycznej Polskiej Partii Socjalistycznej w Krakowie w sali konferencyjnej gmachu Polskiej Partii Socjalistycznej należał do Komisji Matki ustalającej listę 40 kandydatów na delegatów. Był także wśród z góry ustalonych delegatów jako uczestnik poprzedniego Kongresu. 29 listopada 1947 r. Rada Wojewódzka Polskiej Partii Socjalistycznej w Krakowie przyjęła jego rezolucję zobowiązującą do „wyeliminowania z życia Partii podziemia WRN-owskiego”. Było to jednak znacznie mniej niż chciał osiągnąć projektodawca domagający się usunięcia „wszystkich należących do WRN”. Na Kongresie wybrano go na stanowisko przewodniczącego (ostatniego) Rady Naczelnej Polskiej Partii Socjalistycznej. Funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego zaplanowali wiosną 1948 r. obsadzenie go na stanowisku wiceprzewodniczącego Wojewódzkiego Komitetu Polskiej Partii Socjalistycznej w Krakowie. 23 grudnia 1948 r. wybrano go I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Krakowie i Członka Komitetu Centralnego PZPR. 4 czerwca 1949 r. został odwołany ze stanowiska I sekretarza KW PZPR w Krakowie. Wg zeznań Władysława Dziadonia był świadkiem w 1948 lub 1949 r. pokazywania przez Władysława Wójcika nielegalnie posiadanego pistoletu. Od 1954 r. pracował na kierowniczych stanowskach w Ministerstwie Przemysłu Drobnego i Rzemiosła, w Komitecie Drobnej Wytwórczości i jako przewodniczący Komisji Koordynacyjnej Dzialalności Gospodarczej Organizacji Społecznych. W latach 60. XX wieku był wiceprzewodniczącym Komisji Kontroli Partyjnej Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Po wojnie w Warszawie należał do Centralnej Rady Związków Zawodowych. Był posłem do Krajowej Rady Narodowej i na Sejm. 28 maja 1964 r. brał udział w przygotowaniach do odsłonięcia tablicy pamiątkowej Adama Rysiewicza „Teodor” i jego poległych bojowców w Ryczowie.             
Odznaczony Orderem sztandaru Pracy I klasy, Krzyżem Grunwaldu III klasy i Krzyżem Partyzanckim.           
Był żonaty z Kuciel, miał córkę Stanisławę.
AUJ 1991/016 praca doktorska Andrusikiewicz Janusz, Socjalistyczne podziemie w Polsce południowej w okresie II wojny światowej, Kraków 1991, s. 699, 700; IPN Kr 010/10268 Grupowa sprawa ewidencyjno-obserwacyjna Rzeźnik Stefan, Bomba Marian; IPN Kr 075/32 WRN-PPS województwo krakowskie kryptonim „V-2”; IPN Kr 111/3157 Władysław Wójcik s. Józefa, Władysław Dziadoń s. Jana, Zdzisław Brablec s. Zygmunta, b. żołnierze WRN z czasów okupacji podejrzani o nielegalne przechowywanie broni i rozpowszechnianie fałszywych wiadomości na szkodę Polski Ludowej; Drabik Sebastian, Elita polityczna PZPR w województwie krakowskim w latach 1948-1956, [w:] Elity komunistyczne w Polsce, red. Mirosław Szumiło, Marcin Żukowski, Warszawa-Lublin 2015, s. 290; Guzik Józef, Działacze i partyzanci Ziemi Miechowskiej 1939-1945, Wawrzeńczyce 1983, s. 30; Kozik Zenobiusz, Partie i stronnictwa polityczne w Krakowskiem, Kraków 1975, s. 448; Krakowski Stefan, Społeczeństwo polskie a ukrywający się uciekinierzy żydowscy, „Przegląd Prasy Zagranicznej” 1986 nr 2 s. 42; Raczkowski Wacław, Rozwój organizacyjny PZPR w regionie krakowskim w latach 1948-1959, Warszawa-Kraków 1981, s. 18, 243; Sady Roman, Kraków i jego dzielnice 1945-2002, Kraków 2003, s. 165, 170, 191, 192; W.M., Związek Uczestników Walki Zbrojnej o Niepodległość i Demokrację, „Dziennik Polski” 1945 nr 249 s. 5; Ważniewski Władysław, Walki partyzanckie nad Nidą 1939 - 1945, Warszawa 1969, s. 70, 166, 327; Wielgosz Julian, W 40-lecie powstania Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej 1948-1988. Kraków-Nowy Sącz-Tarnów, Kraków 1988, s. 9, 58;