Z Małopolska w II Wojnie Światowej

MUCHA Wincenty

Urodzony 11 lutego 1910 r. w Jaworznie w pow. chrzanowskim. Syn Wincentego (górnika) i Anastazji z d. Słomy. Po śmierci ojca w maju 1910 r. i powtórnym wyjściu matki za mąż za górnika gwareckich kopalń węgla w Jaworznie, wychowywał się w rodzinie liczącej 13 dzieci. W latach 1917-1921 uczęszczał do szkoły powszechnej w Jaworznie-Niedzieliskach, a następnie od 1921 r. do gimnazjum w Chrzanowie. W 1923 r. wstąpił do harcerstwa i kolejno pełnił w organizacji funkcje zastępowego, drużynowego i przybocznego hufca. W 1927 r. z powodu złej sytuacji materialnej przerwał naukę. W 1928 r. eksternistycznie zdał maturę i rozpoczął studia w Wyższej Szkole Przemysłowej w Krakowie. Z powodu braku środków na opłacenie studiów musiał zrezygnować z nauki. Po odbyciu przewidzianej programem studiów praktyki zawodowej, od 1929 do 1930 r., pracował jako praktykant w fabrycznym laboratorium fabryki „Azot” w Jaworznie. Po służbowym przeniesieniu go do Państwowej Fabryki Związków Azotowych w Mościcach pracował tam do 1939 r. Początkowo był zatrudniony jako starszy laborant, a od 1938 r. jako asystent (technik) inżyniera chemika. Ukończył wówczas kurs dla laborantów i asystentów chemicznych. Od 1934 r. był drużynowym I Błękitnej Drużyny Harcerzy im. pułkownika Lisa Kuli. W 1936 r., po mianowaniu podharcmistrzem zaangażował się w tworzenie Hufca w Mościcach (Hufiec powstał w 1937 r.). Obok działalności harcerskiej udzielał korepetycji. Mając ścisły kontakt ze środowiskiem robotniczym, został członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej. 10 maja 1939 r. mianowano go na stopień harcmistrza. Zorganizował wiele obozów, rajdów i innych imprez harcerskich. Latem 1939 r. był organizował w Mościcach Harcerskie Pogotowie Wojenne. W czasie kampanii wrześniowej 1939 r. przebywał w Mościcach i brał udział w działaniach pomocniczych. Współpracował przy ewakuacji fabryki oraz zajmował się uchodźcami wojennymi. Po klęsce wrześniowej organizował pomoc wysiedlonym z Poznańskiego i jeńcom polskim skoszarowanym w przejściowych obozach jenieckich. 24 grudnia 1939 r. został zaprzysiężony przez Stanisława Okonia „Sumak” do Organizacji Orła Białego. Używał pseudonimów„Komar”, „Mucha”, „Ponury”, „Żmudziński”, „Żubr”. Po scaleniu Organizacji Orła Białego ze Związkiem Walki Zbrojnej podjął działalność w Szarych Szeregach jako zastępca komendanta Chorągwi Krakowskiej. Organizował produkcję półfabrykatów do wyrobu materiałów wybuchowych dla potrzeb Związku Walki Zbrojnej, a potem Armii Krajowej. W maju 1944 r. został Komendantem Chorągwi Szarych Szeregów w Podokręgu nr II Kraków (liczącym 1 czerwcu 1944 r. 624 harcerzy). Organizował wówczas drużyny Szarych Szeregów i komplety tajnego nauczania w Bochni, Brzesku, Tarnowie, Mościcach, Dębicy, Nowym Sączu, Krośnie, Gorlicach, Rzeszowie, Tarnobrzegu i Jaśle. Równocześnie prowadził pracę szkoleniową, wywiadowczą i propagandowo-kolportażową w Inspektoracie Tarnowskim Armii Krajowej. Był współredaktorem wydawanej w Mościcach konspiracyjnej gazetki „Przegląd Polski”. Kierował także szkoleniem wojskowym w zastępach Szarych Szeregów (Bojowe Szkoły i Grupy Szturmowe), dostarczał materiałów wybuchowych z fabryk niemieckich w Mościcach i utrzymywał kontakty organizacyjne z konspiracją w Warszawie. Uczestniczył w akcjach sabotażowych i szkoleniowych. Po wkroczeniu Armii Czerwonej pełnił funkcję komendanta Hufca Związku Harcerstwa Polskiego w Mościcach. W czerwcu 1945 r. wyjechał z Mościc i osiedlił się z rodziną na Dolnym Śląsku w Brzegu przy ul. Cichej 10. Od lipca 1945 do stycznia 1948 r. pracował tam jako dyrektor gazowni miejskiej, a następnie w Zarządzie Nieruchomości Miejskich. Będąc członkiem Prezydium Komitetu Powiatowego Polskiej Partii Socjalistycznej (od grudnia 1946 r) należał również do komisji mediacyjnej, był rzecznikiem kontroli partyjnej i przewodniczącym komisji weryfikacyjnej Polskiej Partii Socjalistycznej w Brzegu. Brał wówczas udział w uruchamianiu i odbudowywaniu zniszczonych w czasie działań wojennych brzeskich zakładów pracy oraz prowadził pracę harcerską wśród młodzieży, organizując hufiec męski i żeński, a także szkolnictwo średnie w mieście. Równocześnie, wspólnie z Stefanem Sobczyńskim, prowadził sklep chemiczno-techniczny. Na początku 1946 r. poprzez kontakty z Karolem Halskim „Mróz”, „Profesor” rozpoczął działalność w Okręgu Wrocław Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Został wówczas kierownikiem Rejonu Brzeg. Opracowywał miesięczne sprawozdania informacyjne przywożone do Wrocławia przez harcerzy, kolportował prasę i ulotki, rozpracowywał jednostki armii sowieckiej stacjonujące w Brzegu (przemieszczenia, stan liczbowy, uzbrojenie, morale, przestępstwa na ludności polskiej) i stan Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Prowadził również rozpoznanie górskich tras w celu przygotowania nielegalnego przerzutu ludzi przez granicę z Czechosłowacją. Jesienią 1946 r., po wyjeździe Karola Halskiego i podpułkownika Kozarzewskiego z Dolnego Śląska ze względów bezpieczeństwa ograniczył pracę w Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość. Skoncentrował się wówczas na działalności harcerskiej na Dolnym Śląsku. Po aresztowaniach przeprowadzonych w grudniu 1947 r., wśród dolnośląskich działaczy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość wyjechał 23 grudnia 1947 r. z Brzegu. Ukrywał się w okolicach Tarnowa. Zamierzał nielegalnie przekroczyć granicę z Czechosłowacją i przedostać się do Anglii. W połowie stycznia 1948 r., w związku z przygotowaniami do wyjazdu, powrócił do Brzegu. 26 stycznia 1948 r. został aresztowany w swoim domu w Brzegu przez grupę funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego i ekipę operacyjną Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego z Wrocławia. Rewizję w jego mieszkaniu przeprowadzili referenci Andrzej Kostarski i Jan Rogowski, szef brzeskiego Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego podporucznik Jan Konikowski oraz major Jan Starzycki, naczelnik wrocławskiego Wydziału Śledczego Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Po wstępnym przesłuchaniu w Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego Brzeg został przewieziony do siedziby Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego we Wrocławiu przy ul. Podwale Świdnickie. Od 28 stycznia 1948 r. przebywał w więzieniu na podstawie sankcji prokuratorskiej podpisanej przez majora Jana Orlińskiego. W śledztwie był przesłuchiwany przez chorążego Romana Tomczaka i śledczego majora Feliksa Rosenbauma. Nie ujawnił nikogo z konspiracji w Brzegu, uniemożliwiając tym samym dalsze aresztowania. Konsekwentnie twierdził, że działał sam i nie zdążył zorganizować Rejonu Brzeg Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość. Przed rozprawą przeniesiono go do wrocławskiego więzienia nr 2 przy ul. Sądowej. Sądzono go w procesie działaczy Zarządu Okręgu Wrocław Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość. 10 sierpnia 1948 r. został skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy we Wrocławiu pod przewodnictwem podpułkownika Aleksandra Wareckiego na 8 lat więzienia. Podczas procesu oskarżał go prokurator major Jan Orliński. Po wyroku został przetransportowany do więzienia nr 1 przy ul. Kleczkowskiej we Wrocławiu, a następnie 2 marca 1949 r. do więzienia w Rawiczu. W 1953 r. osadzono go w więzieniu w Sieradzu, skąd trafił do Obozu Pracy Więźniów w Sikawie. Po zwolnieniu 31 sierpnia 1955 r. z więzienia zamieszkał w Szczakowej. W latach 1955-1975 pracował w laboratorium tamtejszej garbarni.

Zmarł 25 października 1978 r. w Szczakowej, pochowano go na miejscowym cmentarzu.

Odznaczony: Medalem Wolności i Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1943).

Był dwukrotnie żonaty, pierwszy raz z Józefą z d. Zydrow.

Wydział Ewidencji i Archiwum Delegatury UOP we Wrocławiu: akta kontrolne śledztwa W. Muchy i in., sygn. III 1797, t. I-II; Repertorium Wydziału Śledczego WUBP we Wrocławiu 7 VI 1947 - 2 XII 1949, sygn. 9/11, poz. 126 (data rejestracji ar. 27 I 1948 r. ); sygn. 48/2, 1948 r. ; Wydział Ewidencji i Archiwum Delegatury UOP w Krakowie: materiały śledcze dot. W. Muchy i in., sygn. 3032/III, k. 59; Wydział Ewidencji i Archiwum Delegatury UOP w Opolu: Repertorium śledcze PUBP Brzeg 1945 - 1947, sygn. 20/UB/18; Archiwum Śląskiego Okręgu Wojskowego: akta śledczo-sądowe W. Muchy i in., sygn. 613/48, t. II, k. 341-349, t. III; Sprawozdanie Wojskowej Prokuratury Rejonowej we Wrocławiu za VIII 1948 r., opr. ppłk A. Lachowicz, sygn. 4767/11/55, t. II, k. 64; Archiwum Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu: materiały śledcze, sygn. IV AK 47/56, t. III, k. 34-37, 140; relacja pisemna F. Harasimowicz i M. F. Nowaka z 1996 r. (zb. wł. ); Balbus Tomasz, Mucha Wincenty [w:] Małopolski słownik biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939-1956, t. 4, Kraków 1999, s, 136-138; Gaweł Tadeusz, Pokłon Tym, którzy tworzyli . . , Kraków 1999, s. 153; Krężel Janusz, Szare Szeregi na terenie południowo-wschodniej Polski. Konspiracja harcerzy 1939-1945, Tarnów 1996, t. II, s. 253, przyp. 64; Szwagrzyk Krzysztof, Golgota wrocławska 1945-1956, Wrocław, s. 206-224, 652-655; Pietrzykowa Aleksandra, Region tarnowski w okresie okupacji hitlerowskiej. Polityka okupanta i ruch oporu, Warszawa 1984; Zagórski Andrzej, Przywódcy WiN-u. Wincenty Mucha, „Orzeł Biały”, Kraków, nr 2 (17), 1993, s. 13; Żychowska Maria, W Tarnowie-Mościcach, [w:] Szare Szeregi. Harcerze 1939-1945. Pod red. J. Jabrzemskiego, t. II, Warszawa 1988, s. 196-213;