Z Małopolska w II Wojnie Światowej

SZYDEK Zygmunt Antoni Józef.

Urodzony 1 marca 1903 r. w Stanisławowie, w pow. tarnowskim. Syn Adama (leśnika, zm. 1917 r.) i Kamili z d. Kozickiej (zm. 1944 r.). Miał liczne rodzeństwo m.in. brata Adama (ur. 1908) i siostrę Marię (ur. 1899, zamężną Starckel). Od 1904 r. razem z rodzicami mieszkał w Tarnowie. Uczęszczał tam do szkoły powszechnej i ośmioklasowego Państwowego II Gimnazjum Humanistycznego (starego typu). 20 lipca 1920 r. zgłosił się ochotniczo do wojska. Do 3 sierpnia 1920 r. jako strzelec służył w 3. pułku strzelców konnych, a po przeniesieniu w 8. pułku ułanów w Krakowie. 12 października 1920 r. był urlopowany w celu kontynuowania nauki. 20 października 1920 r. został zdemobilizowany. W maju 1921 r. zdał w Tarnowie maturę. Od 28 maja 1921 do 5 lipca 1922 r. był słuchaczem Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie. Podczas nauki został 20 maja 1922 r. awansowany do stopnia kaprala podchorążego. 5 lipca 1922 r. przeniesiono go do 5. pułku strzelców konnych w Tarnowie i awansowano na wachmistrza podchorążego. Po zakończeniu praktyki 1 grudnia 1922 r. został skierowany do Oficerskiej Szkoły Kawalerii w Grudziądzu, którą ukończył 1 września 1923 r z pierwszą lokatą i mianowaniem na stopień podporucznika kawalerii. Za wyniki w szkoleniu otrzymał szablę od Prezydenta RP i przydział do 5. pułku strzelców konnych, w którym służył do listopada 1937 r. kolejno na stanowiskach dowódcy plutonu, adiutanta pułku i dowódcy szwadronu. Od 8 września do 23 grudnia 1925 r. przebywał w Poznaniu na szkoleniu w Centralnej Wojskowej Szkole Gimnastyki i Sportów. 23 grudnia 1925 r. awansowano go na stopień porucznika kawalerii ze starszeństwem z 1 września 1925 r. Po raz kolejny był na kursie w Centralnej Wojskowej Szkole Gimnastyki i Sportów w Poznaniu od 15 października 1927 do 3 lipca 1928 r. Po zaliczeniu kursu został skierowany jako instruktor na obóz letni w Hermanicach, z którego pod koniec sierpnia 1928 r. powrócił do macierzystej jednostki. 19 marca 1934 r. został awansowany do stopnia rotmistrza ze starszeństwem z 1 stycznia 1934 r. W 1935 r. zaliczył pięciomiesięczny (od 6 marca do 5 sierpnia) kurs dowódców szwadronów w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. Po kursie powrócił na stanowisko dowódcy szwadronu do 5. pułku strzelców konnych. 20 listopada 1936 r został przeniesiony do Centrum Wyszkolenia Kawalerii na stanowisko adiutanta. Podczas kampanii 1939 r. był oficerem w sztabie Grupy Kawalerii Garwolin (Brygadę Kawalerii „Garwolin” - pod dowództwem pułkownika Adama Zakrzewskiego, z pułkownikiem Tadeuszem Marianem Komorowskim jako zastępcą,  utworzono doraźnie) i do 25 września 1939 r. brał udział w walkach frontowych. Razem z nią wycofywał się na kierunku Lubartów-Krasnystaw-Zamość-Tomaszów Lubelski. Po nieudanych przeciwnatarciach na kierunku Krupa-Krasnystaw (rankiem 19 września 1939 r.) i w rejonie Kaczorków nad Wieprzem (23 września 1939 r.) resztki oddziałów wraz ze sztabem grupy dostały się w niemieckie okrążenie pod Dominikanówką-Niemirówką. Kampanię wrześniową 1939 r. zakończył podejmując próbę wyjścia z okrążenia pod Dominikanówką. Uszedł (ze sztandarem Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu) znad Wieprza z kilkoma oficerami, m.in. pułkownikiem Tadeuszem Marianem Komorowskim, rotmistrzem Aleksandrem Kobiaszwili, porucznikiem Rozsywaczem, porucznikiem Stanisławem Dworeckim (ze sztandarem 8. pułku strzelców konnych z Chełma). Sztandary dali na przechowanie braciom Konstantemu i Janowi Głogowskim. Ukryto je 24 września 1939 r. w majątku Niemirówka. Po wyjściu z okrążenia wraz z pułkownikiem Tadeuszem Marianem Komorowskim i rotmistrzem Aleksandrem Kobiaszwilim skierowali się do Krakowa. Do majątku Sękowskiego w Nieprześni k. Bochni (gdzie przebywała jego rodzina) dotarł w pierwszych dniach trzeciej dekady października 1939 r. Po nawiązaniu kontaktów z ukrywającymi się oficerami Wojska Polskiego, 1 stycznia 1940 r. przystąpił do działalności w strukturach Związku Walki Zbrojnej przyjmując pseudonimy „Wiatr” i „Zygmunt”. Początkowo pełnił obowiązki dowódcy placówki „Wiśnicz Nowy”, a następnie dowódcy batalionu w Obwodzie Bochnia. Od maja 1942 r. do końca okupacji niemieckiej w Krakowie był szefem Oddziału III Sztabu Okręgu Armii Krajowej Kraków. 22 lipca 1942 r. brał udział w odprawie prowadzonej przez pułkownika Zygmunta Miłkowskiego w mieszkaniu kapitana Franciszka Ponickiego"Szymon" przy ul. Madalińskiego 7 na krakowskich Dębnikach. W sierpniu 1942 r. ostrzegł majora Łukasza Grzywacza "Ryszard" przed kotłem urządzonym w mieszkaniu Ponickich. Jesienią 1942 r. awansowano go do stopnia majora, a w 1944 r. do stopnia podpułkownika. W tym stopniu został zweryfikowany podczas ujawnienia przed Komisją Weryfikacyjną dla spraw Armii Krajowej Okręgu Kraków. Po wkroczeniu Sowietów w lutym 1945 r. zgłosił się do służby w ludowym Wojsku Polskim. Od 14 maja 1945 r. służył w 1. Warszawskiej Dywizji Kawalerii z kolejnymi przydziałami do Gorzowa i Koszalina. W Koszalinie był do 15 stycznia 1946 r. Komendantem Miasta. Następnie pozostawał na stanowisku szefa sztabu 2. pułku ułanów w Trzebiatowie i Ciechanowie. Po rozwiązaniu Dywizji Kawalerii w maju 1947 r. został zwolniony z wojska (z powszechnego obowiązku służby wojskowej zwolniono go 1 stycznia 1964 r.). Od czerwca 1947 r. był zatrudniony jako urzędnik kontraktowy w krakowskiej Izbie Skarbowej (późniejszy Wydział Finansowy Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie). Od 1948 r. był członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W latach 1948-1952 był kilkakrotnie zatrzymywany przez funkcjonariuszy Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie i osadzany w areszcie przy placu Inwalidów (m.in. w związku z aresztowaniem Franciszka Ponickiego, był przesłuchiwany przez Józefa Światłę). Mieszkał w Krakowie przy ul. 18 Stycznia (obecnie Królewska). 17 czerwca 1967 r. uczestniczył w przekazaniu sztandaru 8. pułku strzelców konnych z Chełmna do zbiorów Muzeum Woska Polskiego. W 1968 r. przeszedł na emeryturę. Aktywnie działał w Polskim Związku Jeździeckim, pełniąc m.in. funkcję sędziego.

Zmarł 19 grudnia 1981 r. w Krakowie, został pochowany na cmentarzu Rakowickim.

Odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari V kl. (MON nr JK – 2299/W z 5 III 1965 r), Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (MON nr IK – 1972 z 28 II 1965), Krzyżem Walecznych, (MON nr JK – 2572/W z 5 III 1965 r), Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi (nr. I-39567 z 22 VII 1964; DZ.U.RP nr 62 poz. 458 z 29 X 1939), Krzyżem Partyzanckim (nr D –62910 z 28 VIII 1959), Krzyżem Armii Krajowej, Medalem za Wojnę 1918-1921 (17 XI 1928); Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (17 XI 1928); Medalem „Za Warszawę”, Medalem „Za Wolność i Zwycięstwo”, Medalem Za Długoletnią Służbę (1938); Złotymi Odznakami Zasłużony dla M. Krakowa i Ziemi Krakowskiej oraz Polskiego Związku Jeździeckiego.

Od 1929 r. był żonaty z Zofią Sękowską (1908 – 1996, artystką-śpiewaczką). Miał syna Stefana (ur. 1930, inżyniera) i córkę Zofię (ur. 1937, inżyniera).

Centralne Archiwum Wojskowe – akta personalne AP-4526; Zaświadczenie weryfikacyjne nr 188/B dla spraw AK Okręg Kraków z 30.05.1946 r. dla Zygmunta Szydka (fotokopia); Zaświadczenie ZBoWiD dla Z. Szydka z 29.06.1966 r. Oddział w Krakowie dot . posiadanych odznaczeń i służby wojskowej; Życiorys odręczny Z. Szydka (koncept) z czerwca 1966 pisany dla celów rentowych; Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie, kolekcja Andrzeja Zagórskiego, A. Dębski Informacja. sygn I-1309; AWER, Odnalezienie sztandaru 8 PSK, „WTK” 1967 nr 27 s.6; Grzywacz-Świtalski Łukasz, Z walk na Podkarpaciu, Warszawa 1971 s.91-93; Kuternozińska-Kuler Bożena, Szydek Zygmunt Antoni Józef [w:] Małopolski Słownik Biograficzny Uczestników Działań Niepodległościowych 1939-1956, t. 6, Kraków 2000, s. 156-158; Satora Kazimierz, Opowieści wrześniowych sztandarów(odc. 44) „WTK” 1967 nr 27 s.6/7; Nieczuja Ostrowski Bolesław, Ubezpieczalnia, „Życie i Myśl” 1965 nr 7-8 s. 37; Nieczuja-Ostrowski Bolesław, Rzeczpospolita Partyzancka, Warszawa 1971 s. 5; Nekrolog Zofii Szydek z Sękowskich, „Dziennik Polski” 1996 nr 72 z 25.03.1996 s. 24;