Z Małopolska w II Wojnie Światowej
ARCZYŃSKI Ferdynand Marek Jan.
Urodzony 8 grudnia 1900 r. w Krakowie[1]. Syn Franciszka Michała i Antoniny z d. Rymarskiej[2]. Ukończył Gimnazjum św. Anny w Krakowie[3]. Od 1913 r. należał do harcerstwa[4]. W 1917 r. podjął pracę na kolei[5]. W 1918 r. zgłosił się na ochotnika do Wojska Polskiego[6]. Od maja 1921 r. w stopniu sierżanta walczył w III powstaniu śląskim[7]. W lipcu 1921 r. został kierownikiem Biura Transportu Górnego Śląska w Sosnowcu[8]. Był referentem personalnym, potem zastępcą kierownika działu w Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Krakowie[9]. Działał w Związku Zawodowym Pracowników Kolejowych RP[10]. W 1934 r. był współorganizatorem, a później Prezesem Zarządu Okręgowego Związku Powstańców Śląskich w Krakowie[11]. Od 1937 r. należał do Klubu Demokratycznego[12]. W 1938 r. był współorganizatorem, a później Komendantem Zaolziańskiego Korpusu Ochotniczego Ziemi Krakowskiej[13]. W 1939 r. wstąpił do Stronnictwa Demokratycznego[14]. Był sędzią piłkarskim i turystą[15]. Po wkroczeniu Sowietów do Lwowa we wrześniu 1939 r. został aresztowany w drodze do Kłajpedy[16]. Na przełomie lat 1939-1940 wrócił do Krakowa[17]. Odtwarzał krakowskie Stronnictwo Demokratyczne w konspiracji[18]. Używał pseudonimów „Janek”, „Marek”, „Szatan” i nazwisk Franciszek Augustynowicz, Fryderyk Basiewicz, Alfred Franczak, Paweł Narkowski. W styczniu 1940 r. zainicjował wydawanie konspiracyjnego „Dziennika Polskiego”[19]. Był jego współredaktorem[20]. Współredagował także "Białą Księgę Rządu RP" wydaną latem 1940 r. w Krakowie[21]. Od wiosny 1941 r. był członkiem Zarządu Okręgowego i Prezesem Stronnictwa Demokratycznego[22]. W marcu 1941 r. zakładał konspiracyjną drukarnię na Woli Justowskiej[23]. Utrzymywał kontakty z Biurem Informacji i Propagandy Okręgu Kraków Armii Krajowej[24]. W 1942 r. przeniósł się do Warszawy[25]. Został członkiem Zarządu Głównego Stronnictwa Demokratycznego[26]. Był współorganizatorem i skarbnikiem Rady Pomocy Żydom „Żegota” [27]. W kwietniu 1943 r. powołał do życia krakowską filię Rady Pomocy Żydom[28]. Jako pracownik warszawskiej centrali Rady Pomocy Żydom brał bardzo często udział w posiedzeniach krakowskiej Rady Pomocy Żydom[29]. W lipcu 1943 r. utworzył rozłamowe Stronnictwo Polskiej Demokracji i został jego Sekretarzem Generalnym[30]. Został członkiem Centralnego Komitetu Ludowego z ramienia Stronnictwa Polskiej Demokracji[31]. Był współredaktorem „Biuletynu Prasowo-Propagandowego”[32]. Po upadku powstania warszawskiego mieszkał w Milanówku[33]. Przeniósł się do Krakowa[34]. Był współredaktorem „Kuriera Powszechnego” [35]. Po zakończeniu okupacji niemieckiej zakładał „Kurier Codzienny” i „Nową Epokę” [36]. Od marca 1945 r. był członkiem Zarządu Głównego Stronnictwa Demokratycznego[37]. W listopadzie 1945 r. został członkiem Tymczasowej Rady Naczelnej, Centralnego Komitetu i Komitetu Politycznego Stronnictwa Demokratycznego[38]. Był zastępcą sekretarza generalnego i sekretarzem ds. wydawniczo-propagandowych[39]. Od grudnia 1945 r. był posłem do Krajowej Rady Narodowej[40]. W lipcu 1946 r. został sekretarzem Centralnego Komitetu[41]. Od listopada 1948 r. był członkiem Sekretariatu Generalnego[42]. Od 1946 r. był sekretarzem generalnym Ligi do Walki z Rasizmem i Bloku Stronnictw Demokratycznych[43]. Ustąpił z władz Stronnictwa w 1952 r[44]. W latach 1952-1957 był posłem na Sejm Ustawodawczy[45]. Powrócił do władz w latach 1956-1958[46]. Działał w Związku Uczestników Walki Zbrojnej o Niepodległość i Demokrację, potem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację[47]. Był w 1949 r. współzałożycielem, później wiceprezesem i prezesem Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego[48]. W 1957 r. został wiceprzewodniczącym Komitetu d/s Turystyki, członkiem Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki[49]. W 1976 r. przeszedł na rentę[50].
Zmarł 16 lutego 1979 r. w Warszawie[51].
Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I klasy, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Grunwaldu III klasy, Zasłużony Członek Stronnictwa Demokratycznego, Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata, Honorowy Obywatel Warszawy[52].
Autor: W obliczu wspólnej tragedii, „Nowa Epoka” 1945 nr 17; Z historii Rady Pomocy Żydom. Co mówi o tym obywatel Marek, członek Prezydium „Żegoty”, „Dziennik Ludowy” 1945 nr 8; współautor z W. Balcerak, Kryptonim Żegota, Warszawa 1979; współautor z W. Bartoszewskim, Dwadzieścia lat temu, „Świat” 1963 nr 16.
Andrusiewicz A., Stronnictwo Pracy 1937 - 1950, Warszawa 1988; Jarowiecki Jerzy, Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach
okupacji niemieckiej 1939 - 1945, Kraków 1986; Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji
warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32; Mariańscy M.M., Wśród przyjaciół i wrogów. Poza gettem w
okupowanym Krakowie, Kraków 1988, s. 99, 176; Mazur Grzegorz, Biuro
Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939-1945, Warszawa 1987, s. 200; Nosek
Zbigniew Zygmunt, Prasa podziemna SD w
czasie okupacji, „Za Wolność i Lud 1986 nr 37 s. 6; Ostasz Grzegorz, Krakowska Okręgowa Delegatura Rządu na Kraju
1941 – 45, Rzeszów 1996; Pluta-Czachowski Kazimierz, Fundamenty konspiracji (3), „Kierunki” 1981 nr 39 s. 9;
[1] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[2] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[3] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[4] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[5] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[6] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[7] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[8] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[9] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[10] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[11] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[12] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[13] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[14] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[15] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[16] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[17] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[18] Pluta-Czachowski Kazimierz, Fundamenty konspiracji (3), „Kierunki” 1981 nr 39 s. 9;
[19] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[20] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[21] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[22] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[23] Nosek Zbigniew Zygmunt, Prasa podziemna SD w czasie okupacji, „Za Wolność i Lud 1986 nr 37 s. 6;
[24] Mazur Grzegorz, Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939-1945, Warszawa 1987, s. 200;
[25] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[26] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[27] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[28] Mariańscy M.M., Wśród przyjaciół i wrogów. Poza gettem w okupowanym Krakowie, Kraków 1988, s. 99;
[29] Mariańscy M.M., Wśród przyjaciół i wrogów. Poza gettem w okupowanym Krakowie, Kraków 1988, s. 176;
[30] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[31] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[32] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[33] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[34] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[35] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[36] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[37] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[38] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[39] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[40] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[41] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[42] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[43] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[44] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[45] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[46] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[47] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[48] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[49] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[50] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[51] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
[52] Kunert Andrzej Krzysztof, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t.1 Warszawa 1986, s. 30-32;
