Z Małopolska w II Wojnie Światowej

PAŃCZAKIEWICZ Jan Józef Bronisław.

Urodzony 27 listopada 1907 r. w Kolbuszowej Górnej. Syn Jana i Wandy z d. Zaleskiej. Uczył się gimnazjum rzeszowskim. Maturę zdał w 1928 r. w przemyskim gimnazjum im. Kazimierza Morawskiego. W 1929 r. rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1930 do 1935 roku był studentem Wydziału Filologii Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po służbie wojskowej we Włodzimierzu Wołyńskim i Gródku Jagiellońskim uzyskał stopień podchorążego (wg innych źródeł ukończył dywizyjny kurs Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 24. Dywizji Piechoty w Jarosławiu). Awanse na kolejne stopnie wojskowe otrzymywał po odbytych ćwiczeniach: w 1931 r. został mianowany na stopień podporucznika, w 1934 r. awansowano go na stopień porucznika rezerwy. Mieszkał w Krakowie przy ul. Grzegórzeckiej 9, pracował na stanowisku inspektora w krakowskiej Izbie Skarbowej. Działał w Lidze Morskiej i Kolonialnej, Lidze Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, Polskim Czerwonym Krzyżu, był komendantem Akademickiego Oddziału Związku Strzeleckiego w Krakowie. We wrześniu 1939 r. został zmobilizowany jako oficer rezerwy do 17. pułku piechoty. Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r. na stanowisku dowódca 2. (niektóre źródła podają 6. ) kompanii II batalionu 155. pułku piechoty rezerwy. Pod Borownicą k. Dynowa został ranny. Uniknął niewoli, przedostał się z resztkami swojej kompanii do Krosna, gdzie w dniach 20-25 września 1939 r. rozwiązał oddział. Powrócił z bronią osobistą do Krakowa. Od października 1939 r. działał w Organizacji Orła Białego. Następnie był dowódcą krakowskich patroli bojowych Organizacji Orła Białego – Służby Zwycięstwu Polski, dowódcą Odcinka Związku Odwetu Związku Walki Zbrojnej Kraków-Miasto, komendantem Obwodu Kraków Związku Walki Zbrojnej. Używał pseudonimów„Błyskawica”, „Emil”, „Grzegorz”, „Skała”, „Sylwester”, „Ziemowit”, i nazwisk Władysław Godlewski, Władysław Wójcik. 5 czerwca 1940 r. jego mieszkanie zdekonspirowano przenosząc do niego materiały z ewakuowanej po pożarze wytwórni materiałów wybuchowych przy ul. Beliny-Prażmowskiego. Zagrożony aresztowaniem został przerzucony na teren Centralnego Okręgu Przemysłowego z zadaniem zorganizowania siatki dywersyjnej. Od sierpnia 1940. był dowódcą rejonu Związku Odwetu Związku Walki Zbrojnej Centralnego Okręgu Przemysłowego, a od kwietnia 1941 r. dowódcą samodzielnej siatki sabotażowo-dywersyjnej „SC” na rejon Centralnego Okręgu Przemysłowego. Jesienią 1942 r. został oficerem operacyjnym krakowskiego Kedywu. Od maja 1943 do maja 1944 r. był zastępcą szefa Kedywu Okręgu Armii Krajowej Kraków. Wówczas został awansowany na stopień kapitana rezerwy ze starszeństwem z 11 listopada 1943 r. Uczestniczył w prowadzonych przygotowaniach do odbicia pułkownika Józefa. Spychalskiego "Luty" z krakowskiego więzienia przy ul. Montelupich. Od maja 1944 r. był szefem Kedywu Okręgu Kraków Armii Krajowej i współorganizatorem oddziałów partyzanckich, m. in. Samodzielnego Batalionu „Skała”. Wizytując oddziały w Sadkach 20 sierpnia 1944 r. wyraził zgodę na przejście Januarego Klai "Grunwald" i Konrada Nitzschkego "Konar" z oddziału „Błyskawica” do oddziału „Grom-Skok”[1]. Podczas pobytu w Sadkach tłumaczył żołnierzom, dlaczego oddziały mają atakować jedynie jednostki policyjne okupanta oraz zaproponował Rosjanom będącym w Samdzielnym Batalionie Patyzanckim "Skała" przejście do sowieckiego oddziału „Iwana Iwanowicza” lub oddziałów Armii Ludowej[2]. W listopadzie 1944 r. nakazał rozwiązanie batalionu, i do wkroczenia Sowietów ukrywał się w majątku Schwarzenberg-Czernych w Boronicach. Ze starszeństwem z 11 listopada 1944 r. został awansowany na stopień majora rezerwy. W styczniu 1945 r. powrócił do prawdziwego nazwiska i zgłosił się do pracy w Izbie Skarbowej. 13 kwietnia 1945 r. został aresztowany i przebywał w areszcie Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przy pl. Inwalidów w Krakowie[3] do 20 września 1945 r. Ujawnił się 21 września 1945 r., w pierwszym dniu działania Komisji Likwidacyjnej dla AK na Obszar Południowy. Został członkiem Komisji.  Wnioskował o weryfikację Leona Klaji "Lach" w stopniu podporucznika. Po przejściu do „cywila” pracował początkowo jako robotnik, później otrzymał na prawach osadnika wojskowego gospodarstwo rolne (4 ha) w gminie Sobótka koło Wrocławia. Pełnił obowiązki zastępcy przewodniczącego Komitetu Powiatowego Polskiej Partii Socjalistycznej, organizował spółdzielnię „Samopomoc Chłopska”, której został kierownikiem, a potem prezesem. Pod koniec 1948 r. został usunięty z Polskiej Partii Socjalistycznej i zmuszony do opuszczenia Sobótki. Przeniósł się do Warszawy. Pracował w różnych spółdzielniach. W latach 1961-1964 był zatrudniony w Centralnym Związku Spółdzielczości Pracy. Pracował społecznie i działał w Dzielnicowej Radzie Narodowej Warszawa-Mokotów. W lutym 1967 r. z powodu choroby serca zrezygnował z pracy zawodowej.        

Zmarł 21 kwietnia 1968 r. w Kołobrzegu, podczas leczenia sanatoryjnego, na zawał serca . Pochowano go na cmentarzu Powązkowskim w Alei Zasłużonych.     
Odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari, dwukrotnie Krzyżem Walecznych, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami.          
IPN Kr Kolekcja Komusińskiego, Ostrzeżenie z 5 VI 1945 r.; Archiwum MHmK, J. Proficz, Relacja 24/R/84, s. 43; Bartosz Władysław, Przywracani pamięci – mjr Jan Pańczakiewicz, „Polska Zbrojna” 1993 nr 215; Dąbrowa-Kostka Stanisław, „Burza” na Rzeszowszczyźnie, „Kierunki” 1972 nr 8 s. 10; Dąbrowa-Kostka Stanisław, W okupowanym Krakowie, Warszawa 1972 Wydawnictwo MON, s. 33, 34, 135; Guzik J., Działacze i partyzanci Ziemi Miechowskiej 1939-1945, Wawrzeńczyce 1983, s. 43; Kijewska Jadwiga, Sanojca Antoni, Schemat organizacyjny SZP-ZWZ-AK 1939-1945. „Dzieje Najnowsze” 1980 nr 3 s. 177; Kronika krakowska, „Dziennik Polski” 1945 nr 231 s. 4; Nitzschke Konrad, Wspomnienia z AK (oprac. do druku Zbigniew Labe), „Okruchy wspomnień z lat walki i martyrologii AK, ŚZŻAK Oddział Kraków Wschód” 1999 nr 29 s. 69; Nuszkiewicz Ryszard, Uparci, Warszawa 1983, s. 152, 275, 285, 290, 291; Rocznik oficerski (oficerów rezerwy) 1934. Warszawa 1934; Wspomnienie pośmiertne o mjr Janie Pańczakiewiczu, „WTK” 1968; Zieliński R., Obraz okupowanego Krakowa, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1975 nr 3 s. 353; Relacja St. Kwapniewskiego;