Z Małopolska w II Wojnie Światowej

KOMOROWSKI Tadeusz Marian.          
Urodzony 1 czerwca 1895 r. w Chorobrowie w pow. Brzeżany. Syn Mieczysława (administratora majątku Chorobrów) i Wandy z d. Zaleskiej. Od 1905 r. uczęszczał do VIII Gimnazjum w Krakowie (wg innych źródeł we Lwowie) gdzie w 1913 r. zdał maturę. We wrześniu 1913 r. rozpoczął służbę w armii austro-węgierskiej. Do marca 1915 r. studiował w Akademii Wojskowej w Wiedniu (Oficerska Szkoła Piechoty i Kawalerii). Po szkole został skierowany do służby liniowej. Był dowódcą plutonu na froncie włoskim i rosyjskim. Od listopada 1918 r. służył w Wojsku Polskim. Dowodził szwadronem karabinów maszynowych w 9. pułku ułanów. W styczniu 1919 r. awansowano go na stanowisko dowódcy dywizjonu w 19. pułku ułanów. Od sierpnia 1920 r. dowodził dywizjonem 12. pułku ułanów. 1 czerwca 1920 r. został awansowany na stopień rotmistrza. 31 sierpnia 1920 r. dowodził 12 pułku ułanów w bitwie pod Komarowem. Został wówczas ranny. Od października 1920 r. był zastępcą dowódcy 9. pułku ułanów. W listopadzie 1921 r. przeniesiono go na stanowisko dowódcy szwadronu zapasowego 9. pułku ułanów. Od sierpnia 1922 r. służył na stanowisku instruktora w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Gnieźnie. W styczniu 1923 r. przeniesiono go na stanowisko instruktora Oficerskiej Szkoły Artylerii i Kawalerii w Warszawie. 1 lipca 1923 r. został awansowany na stopień majora. W grudniu 1923 r. odkomenderowano go do polskiej olimpijskiej ekipy jeździeckiej. Uczestniczył w Olimpiadzie 1924 r. w Paryżu, gdzie zdobył 26 miejsce w Konkursie Konia Wierzchowego. Od sierpnia 1924 r. dowodził 8. pułkiem ułanów. W październiku 1924 r. przeniesiono go na stanowisko kwatermistrza Szkoły Podoficerów Zawodowych Kawalerii we Lwowie. Od maja 1925 r. był zastępcą dowódcy szwadronu w tej Szkole. W listopadzie 1925 r. awansowano go na stanowisko dowódcy szwadronu, a następnie dowódcy dywizjonu. W latach 1925-1926 r. był komendantem Szkoły Kawalerii dla Podoficerów w Jaworowie. W grudniu 1927 r. przeniesiono go na stanowisko zastępcy dowódcy 9. pułku ułanów. 1 stycznia 1928 r. został awansowany na stopień podpułkownika. Od listopada 1928 r. dowodził 9. pułkiem ułanów. W październiku 1929 r. podczas zawodów hippicznych został poważnie kontuzjowany, leczył się w Wiedniu i w Egipcie. W 1932 r. powrócił na stanowisku dowódcy 9. pułku ułanów. 1 stycznia 1933 r. awansowano go na stopień pułkownika. Od grudnia 1935 do sierpnia 1936 r. kierował polską ekipą jeździecką podczas Olimpiadzie w Berlinie. Od października 1938 r. był komendantem Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. W sierpniu 1939 r. został komendantem Ośrodka Zapasowego Mazowieckiej i Pomorskiej Brygad Kawalerii w Garwolinie. Od 3 września 1939 r. dowodził osłoną linii Wisły od Garwolina do Dęblina. 13 września 1939 r. został mianowany zastępcą dowódcy Kombinowanej Brygady Kawalerii płk. Adama Zakrzewskiego. Do 25 września 1939 r. brał udział w walkach frontowych. Razem z Brygadą wycofywał się na kierunku Lubartów-Krasnystaw-Zamość-Tomaszów Lubelski. Po nieudanych przeciwnatarciach na kierunku Krupa-Krasnystaw (rankiem 19 września 1939 r.) i w rejonie Kaczorków nad Wieprzem (23 września 1939 r.) resztki oddziałów wraz ze sztabem grupy dostały się w niemieckie okrążenie pod Dominikanówką-Niemirówką. Podjął próbę wyjścia z okrążenia pod Dominikanówką. Uszedł (ze sztandarem Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu) znad Wieprza z kilkoma oficerami, m.in. rotmistrzami Aleksandrem Kobiaszwili i Zygmuntem Antonim Józefem Szydkiem, porucznikiem Rozsywaczem, porucznikiem Stanisławem Dworeckim (ze sztandarem 8. pułku strzelców konnych z Chełma). Sztandary dali na przechowanie braciom Konstantemu i Janowi Głogowskim. Ukryto je 24 września 1939 r. w majątku Niemirówka. Skierowali się do Krakowa. Trafił do krakowskiego szpitala oo. Bonifratrów.  W drugiej połowie października 1939 r. przyjechał do Krakowa wraz z podpułkownikiem Klemensem Rudnicki "Józef". Razem współtworzyli Organizację Wojskową w Krakowie działającą pod kryptonimem „Kaerge” (skrót od nazwisk Tadeusz Marian Komorowski, Klemens Rudnicki, Edward Godlewski). Jesienią 1939 r. przejął, po wyjeździe jej twórcy, komendę mad tzw. Organizacją Eplera (pułkownika Adama Eplera "Kobyliński"). Nawiązał kontakt z utworzoną przez Kazimierza Kierzkowskiego i Ludwika Muzyczkę Organizacją Orła Białego oraz ze Związkiem Walki Zbrojnej poprzez Marię Krzeczunowicz „Dzidzia”. Od stycznia 1940 r. był zastępcą Komendanta Okupacji Niemieckiej Związku Walki Zbrojnej. Używał pseudonimów „Bór”, „Gajowy”, „Korczak”, „Ksawery”, „Lawina”, „Prawdzic”, „Znicz” i nazwiska „Jerzy Korabski”. Od stycznia 1940 (inne źródła przesuwają datę na luty) do lipca 1941 r. był komendantem Obszaru nr 4 Krakowsko Śląskiego Związku Walki Zbrojnej. Ze starszeństwem 3 maja 1940 r. został mianowany na stopień generała brygady. W kwietniu 1941 r., po aresztowaniach dokonanych przez gestapo wśród oficerów Komendy Obszaru, wyjechał z Krakowa do Sieborowic, a następnie do Radziemic. Towarzyszył mu porucznik Leon Krzeczunowicz "Roland". 1 lipca 1941 r. przeniesiono go do Warszawy, pełnił obowiązki zastępcy Komendanta Głównego Związku Walki Zbrojnej. Od jesieni 1941 r. był komendantem Obszaru Zachód Związku Walki Zbrojnej. W grudniu 1941 r. inspekcjonował tereny włączone do Rzeszy. W maju 1942 r. prowadził rozmowy scaleniowe z Narodową Organizacją Wojskową. 13 (wg innych źródeł 17) lipca 1943 r. mianowano go Komendantem Głównym Armii Krajowej, 20 listopada 1943 r. wydał rozkaz przeprowadzenia akcji „Burza”. 1 marca 1944 r. został awansowany na stopień generała dywizji. Wiosną 1944 r. leczył się w krakowskim „Domu Zdrowia”. 31 lipca 1944 r. podjął decyzję o rozpoczęciu powstania w Warszawie. 14 sierpnia 1944 r. wydał rozkaz marszu całości sił Armii Krajowej na pomoc Warszawie. 30 września 1944 r. mianowano go Naczelnym Wodzem, o czym dowiedział się z komunikatu radia BBC. Po kapitulacji powstania warszawskiego poszedł do niewoli. 5 października 1944 r. prowadził rozmowy z generałami SS, von dem Bachem i von Lüttwitzem i odmówił wydania rozkazu zaprzestania walki przez pozostałe siły Armii Krajowej. Od 6 do 8 października 1944 r. przebywał jako jeniec w Kruglankach. 9 października 1944 r. przewieziono go do Berlina. Od 10 października 1944 do 5 lutego 1945 r. przebywał w Oflagu 73 Langwasser, a od 5 lutego do 13 kwietnia 1945 r. w Oflagu IVC Colditz. Od 16 do 30 kwietnia 1945 r. był więziony w Titmoning, a w maju 1945 r. w Markt Pongau. 5 maja 1945 r. ambasador Szwajcarii przewiózł go na tereny zajęte przez armię USA. 28 maja 1945 r. objął obowiązki Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych w Londynie. 6 listopada 1946 r. został odwołany ze stanowiska Naczelnego Wodza. Od 1947 r. przewodniczył Radzie Studium Polski Podziemnej w Londynie. W marcu 1947 r. został przewodniczącym Rady Naczelnej Koła Armii Krajowej. Od 21 lipca 1947 do 7 kwietnia 1949 r. był premierem rządu Rzeczypospolitej na Uchodźstwie (powołany na ten urząd przez prezydenta A. Zaleskiego). Od grudnia 1949 do marca 1954 r. wchodził w skład Rady Politycznej. Opublikował: Armia podziemna. Londyn 1951. W 1956 r. zaczął prowadzić własną pracownię tapicerską. Od lipca 1956 r. był członkiem Rady Trzech.       
Zmarł 24 sierpnia 1966 r. w Bletchley w Anglii. Został pochowany na cmentarzu Gunnersbury w Londynie (Sq. EC, gr 5 A).       
Odznaczony Orderem Orła Białego (pośmiertnie 11 listopada 1995), Krzyżem Virtuti Militari II klasy (nr 20 - 20 kwietnia 1947), Krzyżem Virtuti Militari IV klasy (nr 33 - 17 czerwca 1944) i Krzyżem Virtuti Militari V klasy (nr 3001 za wojnę bolszewicką), Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta, Orderem Polonia Restituta I klasy, Orderem Polonia Restituta IV klasy, trzykrotnie Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami.       
Był żonaty z Ireną Lamezan-Salins (urodzoną w 1905 r., żołnierzem Armii Krajowej, zmarłą w 1968 r.).            
CAW Akta personalne; Armia Krajowa w dokumentach t. 1-5, Wrocław 1990; Encyklopedia II wojny światowej,  Warszawa 1975; Borkiewicz Adam, Powstanie Warszawskie”, Warszawa 1959; Dąbrowa-Kostka Stanisław, W okupowanym Krakowie, Kraków 1974; Grodziska Karolina, Polskie groby na cmentarzach Londynu, Kraków 1995 s. 284, 285, 330; Historia 9 pułku ułanów małopolskich, Warszawa 1929; Kirchmayer Jerzy, Powstanie Warszawskie, Warszawa 1959; Kryska-Karski Tadeusz, Żurakowski Stanisław, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991 s. 33; Krzeczunowicz Kornel, Ułani księcia Józefa. Historia 8 pułku ułanów księcia Józefa Poniatowskiego 1784-1945, Londyn 1950, s. 173-225; Kunert Andrzej Krzysztof, Generał Tadeusz Bór-Komorowski w relacjach i dokumentach, Warszawa 2000; Kunert Andrzej Krzysztof, Komorowski Tadeusz Marian, [w:] Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t. 2, Warszawa 1987, s. 90-93; Lenkiewicz A., Tydzień w historii Polski, 1947 r. „Tygodnik Solidarność” nr 24 z 13. 06. 1997 s. 17; W. Muchowski, Generał Polski Bór-Komorowski, „Nasz Los”, nr 3/1994, lipiec sierpień, Warszawa, s. 4-5; Ney-Krwawicz Marek, Komenda Główna Armii Krajowej 1939-1945, Warszawa 1990, s. 442; Ostasz Grzegorz, Krakowska Okręgowa Delegatura Rządu na Kraj 1941-1945, Rzeszów 1996, s. 48, 51, 57, 58,167, 176-177,287-288; Rudnicki Klemens, Na polskim szlaku. Wspomnienia z lat 1939-1947, Wrocław 1990 s. 90-90; Skarżyński Aleksander, Polityczne przyczyny powstania warszawskiego, Warszawa 1964; Zagórski Andrzej, Komorowski Tadeusz, [w:] Dział Łączności Zewnętrznej Okręgu Kraków 1943-1945, Kraków 1998, s. 258;<span style="font-size:10.0pt; line-height:150%" />